1. 1. O‘z turgan joyini tark etmoq, o‘z turgan joyidan boshqa tomonga yo‘l olmoq; bormoq.
Bu yerdan hech yoqqa ketmayman. Kelmoq ixtiyor bilan, ketmoq ijozat bilan.
Maqol
[Yo‘lchi:] Unsin, bu oila qanday? Ketasanmi yo bu yerda qola turasanmi?
Oybek, Tanlangan asarlar
Agar oralaringizga sovuqchilik tushadigan bo‘lsa, sen o‘chakishib yurma, yaxshisi bu uydan ketish harakatini qil!
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Mehmonlar uch kun turib, ketishdi.
S. Siyoyev, Yorug‘lik
Gulnor, qishloqdan ketib, cho‘lda o‘rnashib olsak, qulog‘im tinchir, deb o‘zini o‘zi yupatdi.
S. Ahmad, Ufq
2. 2. Biror mashg‘ulot, xizmat yoki vazifani tark etmoq, tashlamoq.
Ishdan ketmoq. Uqishdan ketmoq.
▬
Senday aqli raso, tushunadigan odam bo‘lsa, zavoddan ketmas edim.
A. Qahhor, Qanotsiz chittak
Xotiningizni nega tashlab ketganingizni ayting Yarashasizmi yo institutdan ketasizmi, shuni ayting.
O‘. Hoshimov, Qalbingga quloq sol
3. 3. Tamom bo‘lmoq, tugamoq, o‘tmoq (vaqt haqida).
Bo‘linglar, vaqt ketyapti. Vaqting ketdi —
▬
baxting ketdi.
Maqol
Shunday rohat turmush im izdan, shunday shirin umrimizdan darrov bir yili ketdimi! Oh, dod deyman.
A. Qahhor, Nutq
4. 4. Yo‘q bo‘lmoq, yo‘qolmoq, arimoq.
Dalalardan qor ketdi. Kiyimning dog‘i ketmadi.
▬
Hasrat tugagandan so‘ng, Otabekning yuzidagi boyagi yarim jiddiylik ketib, uning o‘rnini o‘ychanlik oldi.
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Qadah to‘xtab qoldi. Suhbatdan nechukdir fayz ketdi.
A. Qahhor, Qanotsiz chittak
Kun bo‘yi quloqlari ostidan juda g‘alati olis-olislarga chorlovchi ajib bir musiqa ketmadi.
O. Yoqubov, Er boshiga ish tushsa
5. ko‘chma hma Olamdan o‘tmoq; o‘lmoq.
Men o‘n beshga kirganda, ayam o‘ldi. Hali qirqqa bormagandi. Yosh ketdi.
Oybek, Tanlangan asarlar
Ming martaba shukur bo‘lsin parvardigorga, Mendan rozi ketgan ekan qiblagohlarim.
A. Oripov, Jannatga yo‘l
6. 6. Sarf bo‘lmoq, ishlatilmoq.
Yo‘l xarajatiga hammasi bo‘lib ellik so‘m ketdi. Bu ishni bajarishga ko‘p vaqt ketadi. Ro‘zg‘orga ketadigan narsalar.
▬
Kuch ko‘p ketadi, lekin ekinlar ichida bundan (paxtadan] serdaromadi yo‘q.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
7. s. t. t. O‘tmoq, sotilmoq, pullanmoq.
Tez ketadigan mol.
▬
Xullas, yer juda arzonga ketdi.
Oybek, Tanlangan asarlar
8. 8. Muayyan maqsad yoki sabab bilan biron joyga, ish-faoliyat va shu kabilar joyga tomon yo‘l olmoq; jo‘namoq.
Qishloqqa ketmoq. Armiyaga ketmoq. Ishga ketmoq. To‘yga ketmoq.
▬
Kuniga oqshom tushsa, Martindan qo‘rqib, ko‘chaga chiqmay, tuzsiz makaron chaynab yurguncha, shahrimga ketaman.
S. Siyoyev, Yorug‘lik
Shirmonjon ona shu ahvolda tong ottiradi-yu, yana dalaga terimga ketadi.
S. Zunnunova, Olov
9. 9. Davom etmoq; bormoq, bo‘lmoq.
Imtihon ketyapti. Majlis ketyapti.
▬
O‘rmonjon, odatda, ish sustroq yoki yomonroq ketayotgan uchastkalarga borar edi.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
Agar biz yerning doli-guliga kelishini kutib o‘tirsak, vaqtdan yutqazadiganga o‘xshaymiz, havo shunday ketavermas [dedi brigadir].
N. Safarov, Xadicha Ahrorova
10. ko‘chma chma Ish-faoliyatning biror sohasi, yo‘nalishi bilan bormoq, davom etmoq.
Akasi uchuvchi edi, ukasi ham uning orqasidan ketdi. Bola otasi izidan ketib, o‘qituvchi bo‘ldi.
▬
Butun oilasi bu yerga rezavor ekib, mumkin qadar eldan burunroq bozorga chiqarib, pul qilishga tirishar edi. Abdishukur bu yo‘ldan ketmadi.
Oybek, Tanlangan asarlar
11. 11. Tarqamoq, borib yetmoq (ovoza, dovruq va shu kabilar haqida).
Shuhrati butun dunyoga ketdi.
▬
Ammo nomi tildan-tilga o‘tib, butun frontga dovrug‘i ketgan bu qizning o‘yida faqat Normat kechardi.
I. Rahim, Chin muhabbat
Uning ta’rifi uzoqlarga ketgan.
T. Ashurov, Oq ot
12. s. t. . t. Ishdan chiqmoq (masalan sinmoq, yorilmoq, yirtilmoq kabi ma’nolarni ifodalaydi).
Shimim tizzasidan ketdi.
▬
Aravaning tagidan dehqonning ayanchli tovushi eshitildi: — O‘qi ketibdi, ish pachava.
Oybek, Tanlangan asarlar
13. s. t. . t. Yarashib tushmoq (kiyim haqida).
Bu kostyum senga juda ketibdi.
14. 14. Iste’mol qilinmoq, yeyilmoq yoki ichilmoq; o‘tmoq.
Issiq kunda palov uncha ketmaydi.
▬
— Chuchvaradan keyin choy juda yaxshi ketadi-da, — dedi Boqijon Baqoyev, yuzidagi terni artib.
A. Qahhor, Adabiyot muallimi
15. s. t. . t. (asosan bo‘lishsiz shaklda — ketmaydi) Qo‘shilmaslik, ma’qul emaslikni bildiradi.
— Him, oqsoqol majlisni qadimgi zamon usulida tarafkashlikka aylantirmoqchi ekan-da. Ketmaydi, — dedi Abdurasul.
P. Tursun, O‘qituvchi
16. 16. Sig‘moq, joylanmoq.
Bu samovarga uch litr suv ketadi. Zalga ikki yuz kishi ketadi.
17. ko‘m. fl. vzf. vzf. Ravishdoshning-(i)b yoki-a/-y qo‘shimchali shakllariga birikib, harakatning tugal, to‘satdan, davomli bajarilishi kabi ma’nolarni bildiradi.
Qizarib ketmoq. G‘ovlab ketmoq. Charchab ketmoq. Qo‘rqib ketdi. Mashina birdan g‘uvullab yurib ketdi. O‘z maqsadini tushuntira ketdi. Yo‘rg‘alay ketdi.