1. «san-man»ga bordi: janjallashuv, tortishuv darajasiga yetdi
2. aziyat tortmoq: 1.azoblanmoq 2. zararli ta’sir, zarar-zahmat
3. azob chekdi, azob tortdi: juda qiynaldi
4. bekor aytmoq: chakki aytibsiz, aytmasangiz ham bo‘lardi
5. bekor bo‘lmoq: 1.amal-vazifadan tushmoq; ishdan bo‘shamoq; 2.kuchini yo‘qotmoq 3.yaramaydigan, arzimaydigan, foydasiz bo‘lib qolmoq
6. bekor qilmoq: 1.amal-vazifadan tushmoq; ishdan bo‘shamoq; 2.kuchini yo‘qotmoq 3.yaramaydigan, arzimaydigan, foydasiz bo‘lib qolmoq
7. bezori jon qildi: ortiq toqat qilolmasligi tufayli o‘limiga ham rozi qildi
8. bir qorindan talashib tushmoq: bir onadan tug‘ilgan
9. bir qoshiq suv bilan yutib yuborguday: beqiyos go‘zal, nihoyatda dilrabo
10. bo‘yni yor bermadi: izzat-nafsi yo‘l qo‘ymadi
11. devor bo‘lib qolmoq: qo‘rqinch yoki hayratdan rangi oqarib, serrayib turmoq.
12. devorga taqamoq: shoshirib, gangitib qo‘ymoq; taslim bo‘lishga majbur qilmoq.
13. dil tortar: yoqimli
14. dili tortdi: yoqtirdi
15. dili yorishdi: xafachiligini tarqatib, xursand bo‘ldi
16. diydor ko‘rishdi: bir-birini oradan ancha vaqt o‘tgandan keyin ko‘rdi
17. do‘ppisi tor keldi: ilojsiz og‘ir ahvolga tushdi
18. e’tibor berdi: diqqat bilan qaradi
19. e’tibor qozonmoq: obro‘-hurmatga ega bo‘lmoq, yaxshi nom chiqarmoq.
20. e’tibor topmoq: obro‘-hurmatga ega bo‘lmoq, yaxshi nom chiqarmoq.
21. esi bor: fikr-mulohaza yuritish qobiliyati yaxshi
22. fe’li tor: ziqna
23. giriftor bo‘lmoq: 1.uchramoq, yo‘liqmoq, duchor bo‘lmoq 2.maftun bo‘lmoq.
24. har xil xayolga bormoq: 1.shubhalanmoq, yomon fikrga bormoq. 2.biror narsadan tashvishlanmoq; xavotir olmoq.
25. hordiq oldi: istirohat qildi
26. ichi qora: yomon niyatli, boshqalarga yaxshilikni ravo ko‘rmaydigan
27. ichi qoralik qildi: yomon niyatli ish qildi
28. idora etmoq: 1.boshqarmoq, rahbarlik qilmoq 2.bosh bo‘lib, belgili tartibda olib bormoq; amalga oshirmoq
29. idora qilmoq: 1.boshqarmoq, rahbarlik qilmoq 2.bosh bo‘lib, belgili tartibda olib bormoq; amalga oshirmoq
30. iftixor qilmoq: faxrlanmoq
31. ikki o‘t orasida qolmoq: birini deb, boshqasidan kechib bo‘lmaydigan, kechish qiyin holatga tushmoq.
32. istihola tortmoq: shunday hisni tuymoq.
33. ixtiyor etmoq: xohlamoq
34. ixtiyor qilmoq: xohlamoq
35. izza tortdi: izza bo‘di, uyaldi
36. jon bor: asosga ega, zamirida haqiqat bor, bejiz emas
37. joni bor: hali tirik
38. jonidan bezor bo‘ldi: ortiq toqat qilolmasligi tufayli o‘limiga ham rozi bo‘ldi
39. joniga oro kirdi: 1)bir o‘limdan qutqarib qoldi 2)og‘ir ahvoldan qutqardi
40. jonini jabborga berdi: bor kuchini safarbar qildi
41. jonining boricha: kuch -quvvati yetganicha, tirishib
42. ko‘ngli bor: moyil, xayrixoh, sevadi
43. ko‘ngli bormadi: hohlamadi
44. ko‘ngli g‘ash tortdi: bir oz tashvish qildi
45. ko‘ngli qora: yomon niyatli, boshqalarga yaxshilikni ravo ko‘rmaydigan
46. ko‘ngli tortdi: yoqtirdi
47. ko‘ngli yorishdi: ko‘nglidagi g‘ashlik tarqadi
48. ko‘nglini qora qildi: juda xafa qildi
49. ko‘nglini yordi: ichidagi istak yoki dardini aytdi
50. ko‘nglini yorishtirdi: ko‘nglidagi g‘ashlikni tarqatdi
51. ko‘z qorachig‘i: yakka-yu yagona va qadr-qiymati beqiyos yuksak
52. ko‘zi tor: qizg‘anchiq
53. ko‘zi yoridi: tug‘di
54. ko‘ziga oq-qora ko‘rinmaydi: 1)tatimaslik, e’tiborini tortmaslik 2)hisoblashmaslik, o‘ylab- netib o‘tirmaslik
55. ko‘zining oqu qorasi: yakka-yu yagona va qadr-qiymati biqiyos yuksak
56. ko‘zining qorachig‘i: yakka-yu yagona va qadr-qiymati beqiyos yuksak
57. nafsi orom olmoq: kimning Nafsi qondi.
58. nari borib, beri keldi: juda qattiq azoblandi
59. nari borsa: ko‘pi bilan, ortig‘i bilan hisoblanganda
60. nari-beriga bordi: xafalashdi, janjallashdi
61. o‘lsa o‘ligi ortiq: kimning yoki nimaning Ikki narsani o‘zaro qiyoslashda qo‘llanadigan ibora: hatto o‘ligi afzal, ziyod.
62. o‘takasini yordi: qattiq cho‘chitib qo‘rqitdi
63. og‘zi bormadi: biror andisha-mulohaza bilan aytishni ma’qul ko‘rmadi
64. oq bilan qorani ajratdi: yaxshini yomondan, foydani zarardan ajratdi
65. oqkaltak-qorakaltak bo‘lmoq: kim kim bilan to‘g‘ri kelgan narsa bilan qurollanib urishmoq; savalashmoq.
66. oq-qorani ajratdi: yaxshini yomondan, foydani zarardan ajratdi
67. oq-qorani tanidi: yaxshi-yomonni, foyda-zararni bildi
68. oq-qorani tushundi: yaxshi-yomonni, foyda-zararni bildi
69. ora ochiq bo‘ldi: olish-berish muomalasini ro‘y-rost hal yetdi
70. oraga tushdi: 1)ikki tarafni murosaga keltirish maqsadida biror janjalga aralashdi 2)jabrdiyda deb hisoblagan kishisini himoya qilib biror janjalli ishga arashdi
71. oralari ochiq: bir-biriga qarzdor emas, bir-biriga malol keladigan hech nima o‘rtada yo‘q
72. oralaridan qil ham o‘tmaydi: nihoyatda ahil, inoq, yaqin
73. oralarini buzdi: o‘zaro munosabatini yomonlashtirdi
74. oro berdi: ko‘rinishini ko‘rkam, chiroyli qildi
75. orqasiga tepmoq: voz kechib haydamoq, quvmoq.
76. orqasiga tushdi: zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi
77. osmonga uchsa, oyog‘idan, yerga kirsa, qulog‘idan tortadi: qutulib ketishiga qo‘ymaydi
78. ovi baroridan kelmoq: kimning Ishi yurishmoq, ko‘zlangan maqsadga erishmoq.
79. oyog‘i tortmadi: borgisi kelmadi
80. oyog‘idan tortmoq: biror noxush ish, holatga jalb etmoq, duchor qilmoq.
81. peshonasi taq etib devorga tegmoq: o‘z bilganidan qolmay, oxiri ishi voy bo‘lmoq.
82. pichingida ham jon bor: pichingida ham jon bor
83. pixini yorgan: o‘taketgan uddaburon, quv
84. qo‘li bormadi: nimanidir qilmaslikka undovchi his–tuyg‘uning ta’sirida biror faoliyatga kirisha olmaydi
85. qo‘li yuqori bo‘ldi: raqobatda, musobaqada vaziyati ustunlik qildi
86. qo‘shmozor bo‘lmoq: birga, bir vaqtda o‘lmoq; qirilmoq.
87. qora po‘stakdan burga qidirmoq: kim Bajarilishi qiyin, mahol bo‘lgan ishga kirishmoq, hal bo‘lmaydigan ishga behuda vaqt sarflamoq.
88. qora terga botdi: haddan tashqari zo‘r berish natijasida mo‘l– ko‘l terladi
89. qora yurak: garazgo‘y, buzuq niyatli
90. qorasi o‘chdi: uzoqlashib, ko‘rinmay ketdi
91. qorasini ko‘rsatmaydi: kimningdir ko‘ziga hech ko‘rinmaydi
92. qordan qutilib, yomg‘irga tutildi: avvalgisidan ham yomoniga uchradi
93. qushdek yengil tortdi: ruhiy azoblanishi tarqadi
94. sitorasi issiq: xush ko‘rinishli, yoqimli, jozibador
95. tahorat sindirmoq: yozilmoq, bo‘shalmoq; hojatga bormoq.
96. tahorat ushatmoq: yozilmoq, bo‘shalmoq; hojatga bormoq.
97. tap tortmaydi: qo‘rqmay botindi, hayiqmaydi
98. tashvish tortdi: 1)tashvish qildi 2)xavotir bo‘ldi
99. taxtaga tortmoq: Siquv holatiga olmoq, iskanjaga olmoq
100. tili bormadi: biror andisha mulohaza bilan aytishni ma’qul ko‘rmaydi
101. tinka - madori quridi: toliqdi, darmonsizlandi
102. tirnoq orasidan kir qidirdi: yomon niyat bilan deyarli aybi yo‘q kishining faoliyatidan ayb topishga harakat qildi
103. tiyrak tortmoq: Tetiklanmoq, jonlanmoq, kuch-quvvat olmoq
104. to‘ydan ilgari nog‘ora qoqdi: ro‘yobga chiqishi aniq bo‘lmagan narsa haqida hovliqmalik bilan vaqtidan oldin gapirib yubordi
105. to‘ydirganning qorniga tepmoq: Yaxshilik, himmat qilgan, qo‘llab-quvvatlaganga yomonlik bilan javob bermoq ma’nosidagi ibora
106. tor kelib qolganda: ilojsiz og‘ir ahvolga tushdi
107. tuprog‘i tortmoq: Tug‘ilib o‘sgan (o‘z) joyi undamoq, jalb qilmoq
108. turna qator, turnaqator: Qator bo‘lib tizilgan, birining ketidan biri
109. uzoqqa bormaydi: Ko‘p davom etmaydi, tez fursatda barham topadi, tamom bo‘ladi
110. yarasini yormoq: Dardini aytmoq, dilidagini oshkor qilmoq.
111. yengil tortmoq: ruhiy azoblanishi tarqadi
112. yer yorilmadi-yu, yerga kirib ketmadi: nomus qilganidan o‘zini qayoqqa olib qochishni bilmadi
113. yerga kirsa, qulog‘dan tortib chiqaradi, osmonga chiqsa, oyog‘idan tortib tushiradi: qutulib ketishiga qo‘ymaydi
114. yomondan yorti qoshiqmoq: Oxirigacha yeb-ichib qo‘ymay, ozgina qoldirilgan holatga nisbatan aytiladigan ibora.
115. yuqori keldi: pisand qilmadi
116. yuragi orqasiga tortib ketmoq: bir lahza ich-ichidan qo‘rqish aralash qattiq hayajonlandi
117. yuragi qoq yorila yozdi: sevinib, juda kuchli hayajonlandi
118. yuragi qora: garazgo‘y, buzuq niyatli
119. yuragi tars yorilib keta yozmoq: sabr–chidami tugab, xunob bo‘lib ketdi
120. yuragi yorishmoq: ko‘nglidagi g‘ashlik tarqadi
121. yuragini yormoq: qattiq cho‘chitib qo‘rqitdi / ichidagi istak yoki dardini aytdi
122. yuzi yorug‘ bo‘lmoq: uyaladigan joyi yo‘q, olqishlashga loyiq
123. yuzini ochib yubormoq: uyalmaydigan qildi