Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {uya}
So‘z bo‘g‘inlari: u-ya
Izoh(lar)i:
uya ot

1. 1. Yovvoyi hayvonlar, qushlar va hasharotlarning yashash va ko‘payish uchun moslab yasagan joyi, uyi; in. Qaldirg‘och uyasi. Arining uyasi. Yumronqoziqning uyasi. Bo‘ri uyasi. Qush uyasida ko‘rganini qilar. Maqol
Yo‘lbars bolasini tutmoq uchun yo‘lbars uyasiga kirmoq kerak. Maqol
Qush do‘stlari, qushlarni kuting, daraxtlarga uya o‘rnatib. Z. Diyor
Qayerdadir o‘rgimchak uyasiga ilingan pashsha g‘ing‘illar edi. A. Qahhor, Sarob

2. q.x. .x. Urug‘ni tashlash, ekish uchun ochilgan chuqurcha, joy. Har uyaga ma’lum miqdor-da chigit ekishga ko‘chish eng muhim masalalardandir. Gazetadan
Endi chigitni jo‘yakka emas, uyaga jar ekanmiz, Hatambek. N. Safarov, Hayot maktabi

3. 3. Yomon niyatli kishilar o‘rnashgan yoki uchrashadigan, to‘planadigan joy, makon. Josuslar uyasi. Tekinxo‘rlar uyasi. O‘g‘rilar uyasi. ▬ Qo‘zg‘olonchilar avvalgi g‘ayrat bilan olg‘a talpindilar. Dushman uyasiga aylangan Karmana shahriga yo‘l ochiq edi. M. Osim, Ajdodlarimiz qissasi
— O‘sha paytda bizning kolxozga haromxo‘rlar uya qo‘ygan ekan, men keyin bildim, — dedi Abror. P. Qodirov, Qalbdagi quyosh

4. ko‘chma hma Fitna, vahima, qayg‘u va shu kabilar ko‘plab mavjud bo‘lgan yoki paydo bo‘ladigan joy, makon. Adovat uyasi. Fisq-fujur uyasi. ▬ Siz avval shahardagi g‘uluni bartaraf qiling, fitnaning uyasini toping. P. Qodirov, Yulduzli tunlar

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: in
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: mavjud emas.

O‘z ichiga oluvchi so‘z uya so‘z va uyaga kiruvchi so‘z uyadosh so‘z deyiladi. Qo‘y uya so‘zi o‘z ichiga qo‘zi, sovliq, qo‘chqor, shishak, to‘qli so‘zini olsa, qoramol so‘zi sigir, novvos, ho‘kiz, buqa, g‘unajin so‘zini oladi.

Bir uyaga kiruvchi uyadosh so‘z ichki guruhlarga bo‘linishi mumkin. Masalan daraxt uyasi o‘z ichida mevali daraxt va mevasiz daraxt uyasiga bo‘linadi. Bu uyachada daraxt nomi mevali va mevasizga bo‘lingan holda yashaydi. Mas., ot uyasi quyidagi kabi uyachalarga bo‘linadi:     

a) jins uyasi: ayg‘ir, baytal;

b) zot uyasi: arabi, bedov, qozoqi, muguli, axaltaka;     

v) rang-tusi uyasi: saman, to‘riq, chovkar, qorabayir, qashqa, jiyron;        

g) vazifa uyasi: salt, aravakash, yukchi, uloqchi, poygachi;

Uya yoki uyadosh so‘z o‘rnida so‘z birikmasi ham bo‘lishi mumkin. Bunga mevali daraxt va mevasiz daraxt birikmasi misol bo‘ladi. U daraxtning mevali turiga nisbatan uya birikma, daraxt uyasiga nisbatan uyadosh birikma.

1. eti suyagiga yopishgan: haddan tashqari ozg‘in, haddan tashqari qotma

2. ignadek gapni tuyadek qildi: mubolag‘a qilib, bo‘rttirib yubordi

3. ishongan bog‘i, suyangan tog‘i: 1)suyanchig‘i, g‘amxo‘ri 2)orqa qiladigani, e’tiqod-ishonch bilan qaraydigani

4. ninaday gapni tuyadek qildi: mubolag‘a qilib, bo‘rttirib yubordi

5. nonini tuya qildi: aldab-suldab haqini o‘zlashtirdi

6. ot bilan tuyacha: juda katta farq

7. pichoq suyakka yetdi: ortiq chidab bo‘lmaydi

8. suyagi qotdi: yoshligidan biror ish bilan shug‘ullanib katta bo‘ldi

9. suyak-suyagidan o‘tib ketdi: 1) jismiga chuqur ta’sir qildi 2) ruhiga chuqur ta’sir qildi

10. suyangan tog‘i: 1)suyanchig‘i, g‘amxo‘ri 2)orqa qiladigani, e’tiqod-ishonch bilan qaraydigani

11. terisi suyagiga yopishgan: haddan tashqari ozg‘in, haddan tashqari qotma

12. tuya cho‘ksa, joy topar: O‘tiruvchilar tig‘iz, zich bo‘lgan holatlarda yana boshqa kimsa o‘tirishni xohlasa, joy topilishini, sig‘ishini qayd etuvchi ibora

13. tuya go‘shti yegan: Biror ish, narsaning bitishi, amalga oshishi juda sudralishi, cho‘zilishini qayd etuvchi ibora

14. tuya hammomni havas qilganday: O‘ziga xos va mos bo‘lmaydigan, yarashmaydigan urinish, intilish, orzu qilish holatiga nisbatan qo‘llanadigan ibora

15. tuya ko‘rdingmi–yo‘q: o‘zini ko‘rmaganga, bilmaganga chiqardi

16. tuya qildi: aldab-suldab haqini o‘zlashtirdi

17. tuyani yutib, dumini ko‘rsatmaydi: hozir u tomog‘ining qurtini o‘ldirish uchun tuya bo‘lsa ham, dumini ko‘rsatmay yutib yuborishdan toymaydi.

1. Badnom – uyatli – sharmanda – sharmsor
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(salbiylik bo‘yog‘ining ortiqligiga ko‘ra)

2. Bo‘taloq – bo‘g‘ra – tuya
Ma’nosiga ko‘ra
(yoshining katta-kichikligiga ko‘ra)

3. Uyat – ayb – gunoh – jinoyat
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(ifoda belgisining bo‘yog‘iga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.