Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {uya}
So‘z bo‘g‘inlari: u-ya
Izoh(lar)i:
uya ot

1. 1. Yovvoyi hayvonlar, qushlar va hasharotlarning yashash va ko‘payish uchun moslab yasagan joyi, uyi; in. Qaldirg‘och uyasi. Arining uyasi. Yumronqoziqning uyasi. Bo‘ri uyasi. Qush uyasida ko‘rganini qilar. Maqol
Yo‘lbars bolasini tutmoq uchun yo‘lbars uyasiga kirmoq kerak. Maqol
Qush do‘stlari, qushlarni kuting, daraxtlarga uya o‘rnatib. Z. Diyor
Qayerdadir o‘rgimchak uyasiga ilingan pashsha g‘ing‘illar edi. A. Qahhor, Sarob

2. q.x. .x. Urug‘ni tashlash, ekish uchun ochilgan chuqurcha, joy. Har uyaga ma’lum miqdor-da chigit ekishga ko‘chish eng muhim masalalardandir. Gazetadan
Endi chigitni jo‘yakka emas, uyaga jar ekanmiz, Hatambek. N. Safarov, Hayot maktabi

3. 3. Yomon niyatli kishilar o‘rnashgan yoki uchrashadigan, to‘planadigan joy, makon. Josuslar uyasi. Tekinxo‘rlar uyasi. O‘g‘rilar uyasi. ▬ Qo‘zg‘olonchilar avvalgi g‘ayrat bilan olg‘a talpindilar. Dushman uyasiga aylangan Karmana shahriga yo‘l ochiq edi. M. Osim, Ajdodlarimiz qissasi
— O‘sha paytda bizning kolxozga haromxo‘rlar uya qo‘ygan ekan, men keyin bildim, — dedi Abror. P. Qodirov, Qalbdagi quyosh

4. ko‘chma hma Fitna, vahima, qayg‘u va shu kabilar ko‘plab mavjud bo‘lgan yoki paydo bo‘ladigan joy, makon. Adovat uyasi. Fisq-fujur uyasi. ▬ Siz avval shahardagi g‘uluni bartaraf qiling, fitnaning uyasini toping. P. Qodirov, Yulduzli tunlar

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: in
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: mavjud emas.

O‘z ichiga oluvchi so‘z uya so‘z va uyaga kiruvchi so‘z uyadosh so‘z deyiladi. Qo‘y uya so‘zi o‘z ichiga qo‘zi, sovliq, qo‘chqor, shishak, to‘qli so‘zini olsa, qoramol so‘zi sigir, novvos, ho‘kiz, buqa, g‘unajin so‘zini oladi.

Bir uyaga kiruvchi uyadosh so‘z ichki guruhlarga bo‘linishi mumkin. Masalan daraxt uyasi o‘z ichida mevali daraxt va mevasiz daraxt uyasiga bo‘linadi. Bu uyachada daraxt nomi mevali va mevasizga bo‘lingan holda yashaydi. Mas., ot uyasi quyidagi kabi uyachalarga bo‘linadi:     

a) jins uyasi: ayg‘ir, baytal;

b) zot uyasi: arabi, bedov, qozoqi, muguli, axaltaka;     

v) rang-tusi uyasi: saman, to‘riq, chovkar, qorabayir, qashqa, jiyron;        

g) vazifa uyasi: salt, aravakash, yukchi, uloqchi, poygachi;

Uya yoki uyadosh so‘z o‘rnida so‘z birikmasi ham bo‘lishi mumkin. Bunga mevali daraxt va mevasiz daraxt birikmasi misol bo‘ladi. U daraxtning mevali turiga nisbatan uya birikma, daraxt uyasiga nisbatan uyadosh birikma.

1. arining uyasiga cho‘p tiqmoq: -

2. arining uyasiga tegmoq: -

3. atalaning ichidan suyak chiqmoq: -

4. betiga qorakuya surkamoq: -

5. bir-biriga suyanmoq: -

6. diydorga muyassar etmoq: -

7. diydoriga muyassar etmoq: -

8. eti seniki, suyagi meniki: -

9. eti seniki, suyagi o‘ziniki: -

10. eti sizniki, suyagi bizniki: -

11. eti suyagiga yopishgan: haddan tashqari ozg‘in, haddan tashqari qotma

12. eti suyagiga yopishmoq: -

13. eti suyakka yopishmoq: -

14. etiyam, suyagiyam seniki: -

15. ignadek ...ni tuyadek qilmoq: -

16. ignadek gapni tuyadek qildi: mubolag‘a qilib, bo‘rttirib yubordi

17. ignadekni tuyadek qilmoq: -

18. ishongan bog‘, suyangan tog‘: -

19. ishongan bog‘i, suyangan tog‘i: 1)suyanchig‘i, g‘amxo‘ri 2)orqa qiladigani, e’tiqod-ishonch bilan qaraydigani

20. ninaday ... ni tuyaday qilmoq: -

21. ninaday gapni tuyadek qildi: mubolag‘a qilib, bo‘rttirib yubordi

22. ninadayni tuyaday qilmoq: -

23. niynaday ... ni tuyaday qilmoq: -

24. non tuya qilmoq: -

25. nonini tuya qildi: aldab-suldab haqini o‘zlashtirdi

26. nonini tuya qilmoq: -

27. oq tuya ko‘rdingmi yo‘q, ko‘k tuya ko‘rdingmi yo‘q: -

28. ot bilan tuya bermoq: -

29. ot bilan tuya bo‘lmoq: -

30. ot bilan tuya so‘ymaslik: -

31. ot bilan tuyacha: juda katta farq

32. pichoq borib suyagiga tegmoq: -

33. pichoq borib suyak tegmoq: -

34. pichoq suyagiga taqalmoq: -

35. pichoq suyak borib taqalmoq: -

36. pichoq suyak taqalmoq: -

37. pichoq suyak yetmoq: -

38. pichoq suyakka borib taqalmoq: -

39. pichoq suyakka yetdi: ortiq chidab bo‘lmaydi

40. pichoq suyakka yetmoq: -

41. suyagi qotdi: yoshligidan biror ish bilan shug‘ullanib katta bo‘ldi

42. suyagi qotmoq: -

43. suyagi yo‘q: -

44. suyagidan o‘tib ketmoq: -

45. suyak surmoq: -

46. suyak-suyagidan o‘tib ketdi: 1) jismiga chuqur ta’sir qildi 2) ruhiga chuqur ta’sir qildi

47. suyak-suyagidan o‘tib ketmoq: -

48. suyak-suyagiga botib ketmoq: -

49. suyak-suyakdan o‘tib ketmoq: -

50. suyak-suyakka botib ketmoq: -

51. suyangan tog‘i: 1)suyanchig‘i, g‘amxo‘ri 2)orqa qiladigani, e’tiqod-ishonch bilan qaraydigani

52. terisi suyagiga yopishgan: haddan tashqari ozg‘in, haddan tashqari qotma

53. terisi suyagiga yopishmoq: -

54. tuya cho‘ksa, joy topar: O‘tiruvchilar tig‘iz, zich bo‘lgan holatlarda yana boshqa kimsa o‘tirishni xohlasa, joy topilishini, sig‘ishini qayd etuvchi ibora

55. tuya go‘shti yegan: Biror ish, narsaning bitishi, amalga oshishi juda sudralishi, cho‘zilishini qayd etuvchi ibora

56. tuya hammomni havas qilganday: O‘ziga xos va mos bo‘lmaydigan, yarashmaydigan urinish, intilish, orzu qilish holatiga nisbatan qo‘llanadigan ibora

57. tuya ko‘rdingmi yo‘q: -

58. tuya ko‘rdingmi yo‘q, biya ko‘rdingmi yo‘q: -

59. tuya ko‘rdingmi–yo‘q: o‘zini ko‘rmaganga, bilmaganga chiqardi

60. tuya qildi: aldab-suldab haqini o‘zlashtirdi

61. tuya qilmoq: -

62. tuyani tuzlamasdan yutmoq: -

63. tuyani yutib, dumini ko‘rsatmaydi: hozir u tomog‘ining qurtini o‘ldirish uchun tuya bo‘lsa ham, dumini ko‘rsatmay yutib yuborishdan toymaydi.

64. tuyaning dumi yerga yetganda: -

65. tuyaning kallasiday: -

66. tuyaning ustida ham it qopadi: -

67. tuyaning ustida it qopadi: -

68. uya qo‘ymoq: -

69. yuzga qorakuya surkamoq: -

70. yuzga qorakuya surtmoq: -

71. yuziga qorakuya surkamoq: -

72. yuziga qorakuya surtmoq: -

1. Badnom – uyatli – sharmanda – sharmsor
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(salbiylik bo‘yog‘ining ortiqligiga ko‘ra)

2. Bo‘taloq – bo‘g‘ra – tuya
Ma’nosiga ko‘ra
(yoshining katta-kichikligiga ko‘ra)

3. Uyat – ayb – gunoh – jinoyat
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(ifoda belgisining bo‘yog‘iga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.