Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {tus}
So‘z bo‘g‘inlari: tus
Izoh(lar)i:
tus ot

1. 1. Narsalarga xos bo‘lgan rang, rang ko‘rinishi. Tusi o‘zgarmoq. Tusi oqarmoq, Tusini yo‘qotmoq. ▬ Shuning uchun yoz kunlari maxdumning bog‘chasi oq, nimrang, ola-zangor, malla-lojuvard va boshqa tus kapalaklarning yalt-yult uchishlari bilan alohida bir ko‘rinishga kiradi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon
Marzalardagi maysa-giyohlar bir xil rangda — oltin tusida tovlanadi. N. Aminov, Suvarak
Mardon Yo‘lchiyevich novcha, yuzi cho‘zinchoq, tusi ham Temirjonning chehrasiday tiniq ekan. J. Abdullaxonov, Oriyat
Odatda dengiz suvi ko‘kimtir rangli, bo‘ladi. Primoryeda esa dengizning suvi temir zangining tusini eslatadi. Gazetadan

2. 2. Tashqi ko‘rinish; qiyofa. Zamonlar o‘zgaradi, joyning ham tusi o‘zgaradi. Y. Shamsharov, Toshqin
Bolalarning qiy-chuvi, xotinlarning baqirib-chaqirishlari bu jimjit to‘qayzorga mahalla tusini berib qo‘ydi. S. Ahmad, Ufq
Qizi shomda qaytganda, hovlida gard ham yo‘q, salqin, suv sepilgan, hovlining tusi o‘zgarib, chang bosib yotgan akaslar ham chehrasi ochilganday edi. S. Nurov, Narvon
Homid mag‘rur tus bilan Ota-bekka qaradi. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Quvonch, qo‘shiq har yonda, Oq kaptarlar osmonda Parvoz qiladi ko‘rkam, Bayram tusida o‘lkam. R. Bobojon

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: ko‘rinish

1. tus I Ot
Iroqdagi qadimiy shahar nomi

2. tus II Ot
rangning ko‘rinishi, tashqi alomat

Paronimi: tuz – Molekulalari tarkibiga kislota qoldig‘i bilan bog‘langan metall atomlari kirgan murakkab moddalar; shu birikmaning ovqat uchun ishlatiladigan bir turi (natriy xlorid).

Tushuncha – predmet, belgi, voqea, hodisa, harakat haqida kishining tasavvuri, so‘z – uning tilda namoyon bo‘lishi. Tushuncha so‘zga, so‘z esa tushunchaga to‘la ravishda mos kelavermaydi. Mas.,yuz, aft, bashara, chehraso‘zi bir tushunchani bildiradi, ammo ma’nosi boshqa-boshqa. Ma’nosi bir xil so‘zning bittasi tilda yashaydi, boshqasi iste’moldan chiqib ketadi.

So‘z tushunchaning hamma tomonini qamrab ololmaydi, balki uning mohiyatini va muhim tomonini aks ettiradi. Tushunchaning boshqa tomoni va xususiyati o‘zga so‘z bilan ifodalanadi

1. achchig‘idan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

2. bir qorindan talashib tushmoq: bir onadan tug‘ilgan

3. bo‘yniga tushdi: zimmasiga yuklandi

4. chakagi tushmoq: Gapira-gapira charchamoq; biror gapni ko‘p ta’kidlamoq. chakagi tushmoq

5. dami ichiga tushib ketdi: qo‘rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo‘lib qoldi

6. egardan tushmaslik: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutdi

7. esiga tushdi: xotirasida tikladi

8. g‘azabidan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

9. gardaniga tushdi: zimmasiga yuklandi

10. ishga tushdi: 1)mehnat qilishni boshladi 2)ishlay boshladi

11. ishi tushdi: biror ish yuzasidan muomalada bo‘ldi, biror masala yuzasidan murojaat qildi

12. ishqi tushdi: sevib qoldi

13. izga tushdi: chetga chiqishlar bartaraf bo‘lib, me’yorga keldi

14. izidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qib qilib bordi

15. iziga tushdi I: zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi

16. iziga tushdi II: chetga chiqishlar bartaraf bo‘lib, me’yorga keldi

17. jahldan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

18. jon teriga tushmoq: 1.qattiq tirishmoq, bor kuchini sarflamoq. Jon teriga tushib ishlamoq; 2.qattiq azoblanmoq, azobning, og‘riqning zo‘rligidan majolsizlanmoq, holdan toymoq.

19. ketidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qibqilib bordi

20. ketiga tushdi: 1)zimdan yurib butun xatti-harakatlarini ta’qib qildi 2) manfaatdor bo‘lgani holda berilib harakat qildi

21. ko‘ngli joyiga tushdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

22. ko‘ngli o‘rniga tushdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

23. ko‘ngliga g‘ashlik tushdi: o‘z -o‘zicha tashvish qildi

24. ko‘ngliga g‘ashlik tushgan: 1)qiziqishi yo‘qoldi, zeriktirdi 2)jirkanish hissini uyg‘otdi, bezdirdi

25. ko‘ngliga vahima tushdi: kuchli darajada qo‘rqish hissi uyg‘ondi

26. ko‘nglini joyiga tushirdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

27. ko‘zi ko‘ziga tushdi: ko‘z qarashlari bir daqiqa duch keldi

28. ko‘zi tushdi: bexosdan, kutilmaganda ko‘rdi

29. laqqa tushdi: osongina aldandi

30. ma’qul tushdi: yoqdi

31. mehri tushdi: suyib qoldi

32. miyasiga qurt tushmoq: miyasi aynimoq

33. nafasi ichiga tushib ketdi: qo‘rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo‘lib qoldi

34. nazari tushdi: bexosdan, kutilmaganda ko‘rdi

35. o‘rtaga tushdi: 1)ikki tarafni murosaga keltirish maqsadida biror janjalga aralashdi 2)jabrdiyda deb hisoblagan kishisini himoya qilib biror janjalli ishga arashdi

36. obro‘yi tushdi: nufuziga zarba yetdi

37. obro‘yini tushirdi: nufuziga zarba yetkazdi

38. og‘ziga tushdi: ko‘pchilik orasida gap-so‘z bo‘ldi yoki ma’lum-mashhur bo‘ldi

39. oldiga tushadigan: ustunlik qila oladigan

40. oq-qorani tushundi: yaxshi-yomonni, foyda-zararni bildi

41. oraga tushdi: 1)ikki tarafni murosaga keltirish maqsadida biror janjalga aralashdi 2)jabrdiyda deb hisoblagan kishisini himoya qilib biror janjalli ishga arashdi

42. orqasiga tushdi: zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi

43. otdan tushsa ham, egardan tushmaydi: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutadi

44. otdan tushsa ham, uzangidan tushmaydi: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutadi

45. oyoqqa tushov bo‘lmoq: erkin harakatlanishga to‘siq bo‘lmoq, imkon bermaslik

46. payidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qib qildi

47. payiga tushdi: 1)zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi 2)manfaatdor bo‘lgani holda berilib harakat qildi

48. qo‘lga tushdi: 1) tutqun bo‘ldi 2) biror nojo‘ya ish bilan tutildi 3) aldanib, o‘z ixtiyorini berib qo‘ydi

49. qo‘ltig‘dan tarvuzi tushdi: umidi puchga chiqib, bo‘shashdi

50. ruhi tushdi: ruhiy tushkunlikka berildi

51. tarvuzi qo‘ltig‘idan tushdi: umidi puchga chiqib, bo‘shashdi

52. tashvishga tushdi: o‘z-o‘zicha tashvish qildi

53. taxtdan tushmoq: shoxik, xonlik, amirlik lavozimidan ajralmoq, hokimiyat tepasidan tushmoq

54. tegirmonga tushsa, butun chiqadi: har qanday qiyin sharoitdan ham qutulish yo‘lini topa oldi

55. tiliga tushdi: 1) ko‘pchilik orasida gap-so‘z bo‘ldi 2) shuhrat qozondi

56. to‘qqiz puldek qilib tushuntirib bermoq: hushyor savdogar uchun elchining bir imosi kifoya qildi, unga gapni to‘qqiz puldek qilib tugib berishning hojati yo‘q edi.

57. tomdan tarasha tushganday: qo‘qqisdan, kutilmagan holda va qo‘pol tarzda

58. tushida ham ko‘rmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

59. tushiga kirmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

60. tushingizni suvga ayting: Bekor aytibsiz, bo‘lmagan gap, aslo unday emas

61. uxlab, tushida ko‘rmaslik: mutlaqo o‘ylamaslik, kutmaslik

62. vahimaga tushdi: qo‘rqqan holda o‘ylanib qoldi

63. yerga kirsa, qulog‘dan tortib chiqaradi, osmonga chiqsa, oyog‘idan tortib tushiradi: qutulib ketishiga qo‘ymaydi

64. yetti uxlab, tushiga kirmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

65. yo‘lga tushdi: 1) jo‘nadi, keta boshladi 2)to‘g‘ri yo‘lga qaytdi

66. yodiga tushdi: xotirasida tikladi

67. yog‘ tushsa, yalagudek: nihoyat darajada toza

68. zahridan tushmoq: achchiqlanishdan to‘xtadi

69. zimmasiga tushmoq: javobgar qilindi

1. Hadiksiramoq – cho‘chimoq – qo‘rqmoq – vahimaga tushmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(ifoda belgisining kuchiga ko‘ra)

2. Istamoq – xohlamoq – tusamoq – orzulamoq – orzu qilmoq – tilamoq – ixtiyor qilmoq – sog‘inmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining ortib borishiga ko‘ra )

3. O‘tirmoq – yonboshlamoq – cho‘zilmoq – uzala tushmoq – yotmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(holat darajasiga ko‘ra)

4. Otlanmoq – qo‘zg‘almoq – ko‘tarilmoq – yo‘lga tushmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli ifodalash darajasiga ko‘ra)

5. Sahar – tong – choshgoh – tush – kun oqish – kun botishi – kech – shom – tun
Ma’nosiga ko‘ra
(sutka qismlarining ketma-ketligiga ko‘ra)

6. Tushuncha – muhokama – hukm
Ma’nosiga ko‘ra
(fikrlash bosqichiga ko‘ra)

7. Urmoq – kaltaklamoq – do‘pposlamoq – savamoq – solmoq – tushirmoq – so‘qmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli darajada ifodalashiga ko‘ra)

8. Yemoq – tanovul qilmoq – iste’mol qilmoq – totmoq – olmoq – tushirmoq – urmoq – xam qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.