1. esh I Fe’l
burab pishitmoq / eshishni ifodalovchi fe’lning buyruq shakli

2. esh II Ot
hamroh, o‘rtoq ; yo‘ldosh, quvvat

3. esh III Fe’l
qayiqni harakatga keltirish maqsadida eshkak ishlatmoq

1. ajaldan besh kun burun: -

2. ajalidan besh kun burun: -

3. bag‘ri teshilmoq: bag‘ri qon bo‘lmoq, qattiq g‘am yoki azob chekmoq.

4. bag‘rini teshmoq: -

5. baxt eshigini ochmoq: -

6. besh badtar bo‘lmoq: -

7. besh barmog‘iday: -

8. besh barmog‘ini og‘ziga tiqmoq: -

9. besh barmog‘ni og‘ziga tiqdi: hovliqib, lozim bo‘lganidan ko‘ra ortiqroq narsani ro‘yobga chiqarish uchun intildi, nafsga berildi

10. besh barmoq baravar emas: -

11. besh barmoq bir xil emas: -

12. besh barmoqday: -

13. besh battar bo‘lmoq: -

14. besh ketmoq: 1.pirra (karta) o‘yinida besh ochko olmoq; 2.gapni yoki ishni o‘rinlatib bajaruvchi odamga tan bermoq, qoyil qolmoq

15. besh kunlik dunyo: -

16. besh panjaday: -

17. besh panjani og‘izga tiqmoq: -

18. besh panjani og‘ziga tiqmoq: -

19. besh panjasiday: -

20. besh panjasini og‘izga tiqmoq: -

21. besh panjasini og‘ziga tiqmoq: -

22. besh qo‘lday: -

23. besh qo‘lini og‘izga tiqmoq: -

24. besh qo‘lini og‘ziga tiqmoq: -

25. besh qo‘lni og‘izga tiqmoq: -

26. besh qo‘lni og‘ziga tiqmoq: -

27. beshigini tebratmoq: -

28. beshik ketmoq: -

29. besh-olti og‘iz gap aytmoq: -

30. besh-olti og‘iz so‘z gap aytmoq: -

31. besh-olti qovun pishig‘i: -

32. besh-oltita ko‘ylakni ortiqroq yirtmoq: -

33. burndan eshak qurti yog‘ilmoq: -

34. burnidan eshak qurti yog‘ilmoq: -

35. burundan eshak qurti yog‘ilmoq: -

36. darvozaning turmini teshmoq: -

37. darvozasining turmini teshmoq: -

38. dimog‘dan eshak qurti yog‘ilmoq: -

39. dimog‘idan eshak qurti yog‘ilmoq: -

40. eshagi loydan o‘tmoq: -

41. eshagidan tushovi qimmat: -

42. eshagidan tushovi qimmatga tushmoq: -

43. eshagiga yarasha tushovi: -

44. eshak loydan o‘tmoq: -

45. eshigiga bosh qo‘ydi: xokisor bo‘ldi, xokisorlik qildi

46. eshigiga bosh qo‘ymoq: -

47. eshigini yel ochib, yel yopmoq: -

48. eshigining turmini buzmoq: -

49. eshik bog‘lamoq: -

50. eshikdan kelmay teshikdan: -

51. eshikka bosh qo‘ymoq: -

52. eshikni yel ochib, yel yopmoq: -

53. eshikning turmini buzmoq: -

54. gap eshitmoq: -

55. holvachining teshasiday: -

56. ildiziga tesha urmoq: -

57. ip esha olmaslik: -

58. ish bitdi, eshak loydan o‘tmoq: -

59. ish bitib, eshak loydan o‘tgandan keyin: -

60. ishi bitdi, eshagi loydan o‘tdi: 1)maqsadi amalga oshgach, aloqa va muomalani yig‘ishtirdi 2)hozirgisi hal bo‘ldi, keyingisi bir gap bo‘lar

61. ishi bitdi, eshagi loydan o‘tmoq: -

62. kirmagan teshigi qolmaslik: -

63. kirmagan teshigi yo‘q: -

64. ko‘p gap eshakka yuk: Ortiqcha gap-so‘zning foydasizligi haqida aytiladigan ibora.

65. ko‘z ko‘rmagan, quloq eshitmagan: -

66. ko‘zi teshilmoq: -

67. lo‘lining eshagini sug‘or, pulini ol: -

68. lo‘lining eshagini sug‘orib, pulini olmoq: -

69. mulla mingan eshakday: -

70. oy tuynukka, arava eshikka kelganda: -

71. oyog‘iga tesha urmoq: -

72. pashsha “g‘ing” desa, eshitilmoq: -

73. pashsha uchsa, eshitilarli: -

74. peshana devorga tegmoq: -

75. peshana ochilmoq: -

76. peshana qurmoq: -

77. peshana sho‘r: -

78. peshana sho‘r bo‘lmoq: -

79. peshana sho‘r qilmoq: -

80. peshana sho‘ri: -

81. peshana silamoq: -

82. peshana ter to‘kilmoq: -

83. peshana ter to‘kilmoq: -

84. peshana ter to‘kmoq: -

85. peshana teri: -

86. peshana teri to‘kilmoq: -

87. peshana teri to‘kilmoq: -

88. peshana teri to‘kmoq: -

89. peshana teri to‘kmoq: -

90. peshanada bor: -

91. peshanada sho‘ri bor: -

92. peshanadagini ko‘rmoq: -

93. peshanadagisini ko‘rmoq: -

94. peshanadan ko‘rmoq: -

95. peshanadan sovuq ter chiqmoq: -

96. peshanaga bitilmoq: -

97. peshanaga bitmoq: -

98. peshanaga sig‘moq: -

99. peshanaga yozilgan: -

100. peshanani ochmoq: -

101. peshanani sho‘r qilmoq: -

102. peshanani silamoq: -

103. peshananing sho‘ri: -

104. peshanasi devorga tegmoq: -

105. peshanasi ochilmoq: -

106. peshanasi qurmoq: -

107. peshanasi sho‘r: -

108. peshanasi sho‘r bo‘lmoq: -

109. peshanasida bor: -

110. peshanasida sho‘ri bor: -

111. peshanasidagini ko‘rmoq: -

112. peshanasidan ko‘rmoq: -

113. peshanasidan sovuq ter chiqmoq: -

114. peshanasiga bitilmoq: -

115. peshanasiga bitmoq: -

116. peshanasiga sig‘moq: -

117. peshanasiga yozilmoq: -

118. peshanasini ochmoq: -

119. peshanasini sho‘r qilmoq: -

120. peshanasini silamoq: -

121. peshona teri: halol mehnat

122. peshona teri tukildi: mashaqqat bilan jismoniy mehnat qildi

123. peshonasi taq etib devorga tegmoq: o‘z bilganidan qolmay, oxiri ishi voy bo‘lmoq.

124. sho‘r peshana: -

125. sho‘r peshana: -

126. tagiga tesha urmoq: -

127. tesha tegmagan: -

128. teshik munchoq yerda qolmas: Uzoq vaqt turmush qilmay, uyda o‘tirib qolgan qiz-juvonlar haqida, shuningdek, har bir narsa vaqti kelganda kerak bo‘lishi, ishlatilishi mumkinligi haqida aytiladigan ibora

129. teshik munchoq yerda qolmaslik: -

130. teshik quloq eshitadi: Qulog‘i bor, albatta eshitadi, gap, albatta, yetib boradi

131. teshik quloq eshitmoq: -

132. teshik tomoq: har qanday ovqat talab kishi; xo‘randa

133. tilini besh qarich qilmoq: -

134. tilni besh qarich qilmoq: -

135. xolvachining teshasiday: 1. qisqa, kalta. 2. chaqqon, epchil (kishi haqida)

136. yulduzni beshoti urmoq: -

137. yulduzni beshoti urmoq: -

1. Bir – ikki – uch – to‘rt – besh – olti – yetti
Ma’nosiga ko‘ra
(miqdorning oshib borishiga ko‘ra)

2. Darcha – eshik – darvoza
Ma’nosiga ko‘ra
(hajm – ko‘lamining katta-kichikligiga ko‘ra)

3. Dushanba – seshanba – chorshanba – payshana – juma -shanba – yakshanba
Ma’nosiga ko‘ra
(joylashish ketma-ketligiga ko‘ra)

4. Qarindosh – urug‘ – avlod – tug‘ishgan – jigar – jigarband – jigargo‘sha – xesh
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

5. Qulun – toychoq – toy – g‘unan – dunan – tulan beshak
Ma’nosiga ko‘ra
(yosh xususiyatiga ko‘ra)

6. Taqdir – qismat – yozmish – peshana – nasib(a) – ko‘rgilik
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli-kuchsiz ifodalashiga ko‘ra)