Bu tip tillar qo‘shimchali tillarga zid qo‘yiladi, chunki bunda grammatik munosabat ifodalovchi affikslar bo‘lmaydi. Grammatik ma’nolar yordamchi so‘zlar, so‘z tartibi, intonatsiya, urg‘u (ularning musiqaviyligi kuchli) yordamida yuzaga chiqadi. Xitoy, birma, tay, tibet va boshqa Janubi-Sharqiy Osiyo tillari kiradi. Xitoy tili o‘zakli (ajratuvchi) tillarning tipik vakili hisoblanadi. Bunda analitik tarkibli so‘zlarda suffiks o‘rnida mustaqil so‘z, morfema qo‘llaniladi. Mas., (gunjen - ishchi) ish + odam tarkibli; nuyjen – ayol. Bunday polusuffikslar talaygina: sza, ish, sin, xau. Sza (sze, za): fansza-uy, chjozsa-stol, itsza-stul, putsza-do‘kon va hokazo. Xitoy tilida so‘zlarning gap bo‘laklari bo‘yicha guruhlanishi ham o‘ziga xos. Otlar, gapda subyekt, obyekt, atribut, ot-kesim bo‘lib kelishi mumkin, shuningdek, xitoy tili otlari predlog va posleloglar bilan mos: szay chjotsza shan-stolda, szay Moseke-Moskvada, utsza li-ko‘chada. Ot turlanmaydi, rod va son shakliga ega emas. Xitoy tilidagi fe’llar esa bog‘lamasiz ham kesimga aylanishi mumkin: Ma pao – Ot yuguryapti; Ta kan bao – U gazeta o‘qiyapti; Vo chi – Yeyapman. Xitoy tilida so‘z ko‘p ma’noli va polifunksional (bir necha vazifalarda). Mas., xao so‘zi turli so‘z birikmalari va kontekstda turli xil ma’no anglatadi: xao jen – yaxshi odam, si xao – yaxshilik qilish, dzio xao – qadimgi do‘stlik, xao vo – Bu kishi meni yaxshi ko‘radi. Ajratuvchili – analitik tillarda ton va urg‘u asosiy rol o‘ynaydi: tovushning pasayishi va ko‘tarilishi hatto fe’l zamonlarini ham ifodalaydi. Bu tillar amorf deb ham ataladi (amorf – yunoncha amorphos – «shaklsiz» demakdir). O‘zakli tillarning o‘ziga xos, ajratuvchi morfologiyasi bu tillarda affiksli yoki flektiv shaklarning yo‘qligini yaqqol ko‘rsatib turadi.