Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {tahlil}
So‘z bo‘g‘inlari: tah-lil
Izoh(lar)i:
tahlil

1. Narsa, hodisa va shu kabilarni mohiyat, qonuniyat va boshqalar jihatlardan tekshirish, o‘rganish ishi. Fan uchun tajriba va faraz, qiyos va tahlil juda zarur. A. Rahmonov, Hurmat-ehtirom

2. Biror narsa, ma’lumot va shu kabilarni ma’lum nuqtayi nazardan o‘rganish, baholash. Ertasi kun cho‘lni yana qadamlash boshlandi. Yana o‘lchash, suratga olish, tahlillarni daftarga ko‘chirish davom etdi. R. O‘roqov, Qarshi

3. Biror narsaning tarkibini belgilash va uning mohiyatini tadqiq etish. Kimyoviy tahlil. Lingvistik tahlil. So‘zning morfem tahlili. Sintaktik tahlil. 4. din.Dafn marosimi oldidan marhum tepasida davra olib, tilovat qilish. Gazetadan

4. Dafn marosimi oldidan marhum tepasida davra olib, tilovat qilish.

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: analiz [r<grek]
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: tahrir – [a] Yozilgan narsalarni tuzatishlar kiritib yaxshilash, tuzatish; yozish, ijod qilish.

Morfologik tahlil – so‘zlarni turkumlarga ajratib, ularning shakllari va xususiyatlarini aniqlashga qaratilgan amaliy izohlash. Unda quyidagilarga e’tibor qaratiladi: 1. Ifodalaydigan kategorial umumiy ma’nosiga ko‘ra qaysi turkumga mansubligi. 2.Shu so‘z turkumining qaysi lug‘aviy-mazmuniy guruhga mansubligi aniqlanadi. 3. Grammatik shakli – lug‘aviy va sintaktik shakllari. 4. Tuzilishiga ko‘ra turlari. 5. Gapdagi vazifasi.

Namuna:      Men nechun sevaman O‘zbekistonni,

                            Tuprog‘in ko‘zimga aylab to‘tiyo. (A.Orip.)

Tuprog‘in – ot, turdosh ot, III shaxs birlik, tushum kelishigining qisqargan poetik varianti, sodda, vositasiz to‘ldiruvchi. Ko‘zimga – ot, turdosh ot, I shaxs birlik, jo‘nalish kelishigi, sodda, to‘ldiruvchi.Aylab to‘tiyo – fe’l, harakat fe’li, qo‘shma fe’l – to‘tiyo aylab – so‘z tartibi poetik talabga ko‘ra o‘zgargan, ravishdosh shakli, aniq nisbat, xabar mayli, bo‘lishli, o‘tgan zamon shakli, qo‘shma, ravish holi.

 

So‘z tarkibi tahlili(morfemik tahlil)– so‘zlarni ma’noli qismlarga, ya’ni asos va qo‘shimchaga ajratish va izohlash. Tartibi: 1. Ma’noli qismga ajratish. 2. Asos va qo‘shimchani aniqlash. 3. Qo‘shimchaning vazifasiga ko‘ra turini aniqlash. 4. Qo‘shimchaning tuzilishiga ko‘ra, shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turi, o‘zbekcha yoki o‘zlashma ekanligi. 5. Qo‘shimchavariantlari. 6. O‘zakka qo‘shimchaqo‘shiluvida yuz bergan fonetik o‘zgarish.

Namuna: be-g‘ayrat-lig-i-dan

g‘ayrat – asos, be-, -lig, -i, -dan morfema; be- – sifat yasovchi, -lig – ot yasovchi, -i – III shaxs, birlikdagi egalik shakli, -dan – chiqish kelishigi; be-, -lig, -i, -dan – tuzilishiga ko‘ra sodda; be- sinonimlari no-, -siz (beumid, noumid, umidsiz), antonimlari ba/bo-, -li, -dor (beodob – boadob, beaql – aqlli, beunum-unumdor); be- fors-tojikcha, -lig, -i, -dan – o‘zbekcha; -i – shakldoshi: -i1 (tinchi) fe’l yasovchi, -i2 (do‘zaxi) sifat yasovchi; -lig – fonetik variant, asli -lik, -dan – tan/nan – dialektik varianti; -lik morfemasida egalik shakli ta’sirida jarangsiz tovushning jaranglilashuvi yuz bergan.

Ibora(lar): mavjud emas.
Darajalanish qatori: mavjud emas.
Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.