1. 1. Boshqa joyga ketmay, bor-may, jilmay, qo‘zg‘almay, o‘z joyida bul-mox; joyini tark etmaslik.
Uyida qolmoq. Kutubxonada qoldi. Biz bu yil ham qishloqda qoldik.
▬
Otamlar bu yerda qolmoqchilar, sardoba qurishni o‘ylayaptilar
Mirmuhsin, Me’mor
Majlis bo‘lgan joyda o‘sha gapirgan odam-u yana bir necha kishi qoldi.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
2. 2. Bor, mavjud holatda bo‘lmoq; bor (inkor shaklida yo‘q holatni, yo‘q ekanlikni bildiradi).
Yonimda yuz so‘m qoldi. Uyda ko‘k choy qolmabdi. Ot ag‘anagan yerda jun qolar.
Maqol
Kelgusi asrga ikki qadam-gina yo‘l qoldi.
S. Ahmad, Yulduz
Qo‘qondan boshimni olib chiqib ketishdan boshqa choram qolmagan mening, aka!
K. Yashin, Hamza
3. 3. Biror holat, vaziyat, makon (joy) va shu kabilarda mavjud bo‘lmoq
Yolg‘iz qolmoq. Jim qolmoq. Vijdon azobida qolmoq. Och qolmoq. Ish chala qoldi. Qurshovda qolmoq.
▬
Fashistlarning o‘q, xanjari-la Talay yoshlar qoldi bepadar.
G‘ayratiy
Sodiq jiyanim, basharangmi, do‘lda qolgan tappimi?
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
4. 4. Ishlatish, foydalanish va shu kabilardan xoli bo‘lib saqlanmoq, ortmoq; shu tariqa keyingilar ixtiyoriga o‘tmoq, meros bo‘lmoq.
Bu imorat otangizdan qolgan bo‘lsa kerak?
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
Bir parcha yer hammadan qoladi, o‘g‘lim. Hech kim qabriga orqalab ketmaydi.
Oybek, Tanlangan asarlar
Ota-bobolardan qolgan udum bu, qizim.
K. Yashin, Hamza
5. 5. Daxl etolmaslik, yetisholmaslik, erisholmaslik.
O‘zimam qiziqman-da, shu yomg‘irdan qo‘rqib, maktabdan qolib o‘tirsam.
E. Raimov, Ajab qishloq
Eldan qolguncha erdan qolgan yaxshiroq, deb shuni aytsa kerak-da.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
Issiq, yumshoq paxta qoplar, aravaning beshik singari tebranishi kecha uyqudan qolgan G‘ulomjonni elitdi.
M. Ismoiliy, Farg‘ona tong otguncha
6. 6. Barham topmoq, yo‘q bo‘lmoq.
Sho‘xliklari qoldi. Avvalgi yo‘talishlari qoldi. Ishonch qolmadi. Sabr-toqat qolmadi. Yurishga madori qolmadi.
▬
Surmaxon, palapartishligingiz sira ham qolmadi, qolmadi-da!
B. Rahmonov, Yurak sirlari
7. 7. Masofa, vaqt nuqtayi nazarida bo‘lmoq, bor bo‘lmoq.
Shaharga yana o‘ttiz kilometr (yo‘l) qoldi. Poyezd jo‘nashiga bir soat qoldi.
8. 8. Saqlanmoq, omon qutulmoq.
Yuz o‘limdan qolganman.
▬
O‘g‘rilardan bittasi tutildi qolganlari ham ushlanur, deb o‘ylayman.
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
9. 9. Ish-faoliyat, foydalanish imkoniyatidan mahrum bo‘lmoq.
Mariyamning baxtiga qarshi, amaki sil kasalligiga uchrab, ishdan qoldi.
Oybek, Tanlangan asarlar
Quloqdan ham qolganmisiz? Ilhom akamning ham daraklari yo‘q, deyapman!
B. Rahmonov, Yurak sirlari
Ilgari katta naychi bo‘lgan, keyin ko‘zdan qolib, uyga qamalgan hamqishlog‘idan ham bir oz ta’lim olgan edi.
Oybek, Tanlangan asarlar
10. 10. Duchor bo‘lmoq, giriftor bo‘lmoq, yo‘liqmoq.
Baloga qolmoq. Malomatga qolmoq. Tuhmatga qolmoq. Tashvishga qolmoq.
▬
U ham kishilar oldida bu baxtsiz qizining ta’nasiga qolmasin.
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Endi senlarning kasofatlaringga men qolamanmi?
M. Ismoiliy, Farg‘ona tong otguncha
[ Surmaxon:] Shu kunga qolishimga siz sababchi bo‘ldingiz, oyi.
B. Rahmonov, Yurak sirlari
11. 11. Biror narsadan benasib, bebahra qolmoq.
To‘ydan qolmoq. Foydadan qolmoq.
▬
Bir yakshanba kuni Ahmadjon oshxonaga dejur bo‘lib, uyqudan qoldi.
A. Qahhor, Oltin yulduz
12. 12. (o‘rin-payt kelishigi bilan) Biror hodisaning bevosita ta’sirida bo‘lmoq.
Yomg‘irda qolmoq. Oftobda qolmoq. Sovuqda qolmoq.
13. 13. Belgilangan vaqtdan keyinga surilmoq, kechiktirilmoq, boshqa muhlatga ko‘chirilmoq.
Majlis qoldi. To‘y kelasi oyga qoldi. Qolgan ishga qor yog‘ar.
Maqol
Damba masalasi keyinga qoldi.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
[Yusufbek hoji:] O‘ttiz ikki tangadan soliq yig‘, emish Bir haftadan keyinga qolmasin, emish.
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
14. s. t. . t. Yutqizmoq, mag‘lubiyatga uchramoq (o‘yinda).
U mendan besh marta qoldi.
15. 15. Bog‘li bo‘lmoq, qarab turmoq (biror ish, masala va shu kabilar haqida).
Hamma ish menda qoldi. Ish pulga qarab qoldi.
▬
[Hoji xoda:] Hamma gap o‘zingizda qolgan.
M. Ismoiliy, Farg‘ona tong otguncha
16. 16. Harakat nomiga qo‘shilib, shu ishni bajarish lozimligini, shunday vazifa, majburiyat borligini bildiradi.
Osh pishdi, faqat uni suzish qoldi.
▬
Endi., farmonni xalqqa tushuntirish, uning kerakligini, foydasini uqtirish qoldi.
Oybek, Tanlangan asarlar