Bog‘langan qo‘shma gap sodda gapning o‘zaro teng bog‘lovchi yordamida bog‘lanishidan tuziladi: Kechasi qalin qor yog‘di, lekin havo sovimadi.Tarkibidagi sodda gapning o‘zaro mazmun munosabatiga ko‘ra bog‘langan qo‘shma gap quyidagi turga bo‘linadi: 1) biriktiruv munosabatli bog‘langan qo‘shma gap; 2) zidlov munosabatli bog‘langan qo‘shma gap; 3) ayiruv munosabatli bog‘langan qo‘shma gap; 4) inkor munosabatli bog‘langan qo‘shma gap.

Biriktiruv munosabatli bog‘langan qo‘shma gap. Bunday bog‘langan qo‘shma gap tarkibidagi sodda gap o‘zaro va, hamda bog‘lovchisi, ham, -u(-yu), -da yuklamasi yordamida bog‘lanadi va bir paytda yoki ketma-ket ro‘y bergan voqea-hodisani ifodalaydi: 1.Mashg‘ulot tugadi va hamma o‘z uyiga tarqaldi. 2. Bahor keldi va o‘z sepini yoya boshladi. 3.Qattiq izg‘irin ko‘tarildi-da, hech kimni uydan chiqarmay qo‘ydi. 4. Odam qo‘li tegdi-yu, tashlandiq yerlarni obod qildi.Gapni yuklama bog‘lasa, undan keyin vergul qo‘yiladi.

Zidlov munosabatli bog‘langan qo‘shma gap. Bunday gap tarkibidagi sodda gap o‘zaro ammo, lekin, biroq bog‘lovchisi, -u(-yu) yuklamasi, balki vazifadosh bog‘lovchisi (modal so‘z)yordamida bog‘lanadi: Yurtimning bu kuni chiroyli, lekin ertasi, indini yana chiroyliroq, baxtliroq bo‘ladi. Havo ochildi-yu, harorat sezilmadi.Ba’zan zidlik mazmunini kuchaytirish uchun zidlov bog‘lovchisi va -u (-yu) yuklamasi birga ishlatiladi: Kechasi qor yog‘di-yu, lekin kunduzi darrov to‘xtadi. Bunday qo‘shma gapdazidlov bog‘lovchisidan oldin, yuklamadan esa keyin vergul qo‘yiladi.

Ayiruv munosabatli bog‘langan qo‘shma gap. Bunday gapdagi sodda gap o‘zaro goh...goh, yo...yo, yoki...yoki, ba’zan…-ba’zan…, dam.,.dam, yoxud...yoxud ayiruv bog‘lovchisi yordamida bog‘lanadi. Ayiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gap voqea-hodisaning galma-gal bo‘lishini yoki undan biri bo‘lishini ifodalaydi: Goh osmonni tutib ashula yangrar, goh allaqayerdan garmon tovushi eshitilib qolar edi. Ayiruv bog‘lovchisi, odatda, gapning boshida keladi.Takrorlanib qo‘llangan ayiruv bog‘lovchisining keyingisidan oldin vergul qo‘yiladi, bunday bog‘lovchi yakka qo‘llansa, tinish belgisi ishlatilmaydi.

Inkor munosabatli bog‘langan qo‘shma gap. Bunday gap qismi o‘zaro takror qo‘llangan nainkor yuklamasi orqali bog‘lanadi va gap orasiga vergul qo‘yiladi: Na suv bor, na biron yemish qolibdi. Inkor bog‘lovchisi ham, odatda, sodda gapning boshidakeladi.

Davr taraqqiyoti, ijtimoiy hayotdagi o‘zgarish tilning leksikasida ancha sezilarli. Bunda to‘rt holat kuzatiladi. Birinchidan, ayrim so‘z eskirib, iste’moldan chiqib ketsa, ikkinchidan, allaqachon iste’moldan chiqib ketgan so‘z qayta «jonlanadi», «tiriladi», uchinchidan, yangi-yangi so‘z paydo bo‘ladi, to‘rtinchidan, nofaol so‘z faollashadi, iste’mol doirasi kengayadi, ma’nosida o‘zgarish yuz beradi.

Hozirgi adabiy tildagi eskirgan so‘z eski so‘z, yangi so‘zning jami yangi so‘z, na eskirgan, na yangilik bo‘yog‘iga ega bo‘lgan so‘z zamonaviy so‘z deb yuritiladi. Demak, o‘zbek tili leksikasini tarixiylik nuqtayi nazaridan uchta asosiy qatlamga bo‘lib o‘rganish mumkin: 1) zamonaviy leksika; 2) eskirgan leksika; 3) yangi leksika. Ularning qo‘llanishi davrga nisbatan farqlanadi.

Qo‘llanilish doirasi chegaralangan so‘zni uchga bo‘lib o‘rganish mumkin: a) shevaga xos so‘z; b) termin (atama); v) argo va jargon. (q. Argo, Jargon, Termin, Shevaga xos so‘z).