Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {bilan}
So‘z bo‘g‘inlari: bi-lan
Izoh(lar)i:
bilan [bi-lan ]

1. Bosh kelishikdagi turli so‘zlar bilan ishlatilib:

2. ish-harakatning amalga oshishidagi birgalik, hamkorlikni ifodalaydi. Ko‘chalarni, qishloqni, ayniqsa Mahvash bilan birga dars tayyorlagan joylarni juda-juda qo‘msadim. T. Ashurov, Oq ot

3. ish-harakat yoki hodisaga vosita bo‘lgan narsani bildiradi. Kosada lag‘mon ko‘tarib kirgan Marg‘uba bir qo‘li bilan shishani ushladi. S. Zunnunova, Ko‘k chiroqlar

4. ish-harakatning tarzi, holati va shu kabilarni bildiradi. Xatda Sanobar erining qaytishini sabrsizlik bilan kutayotganini yozar edi. S. Zunnunova, Ko‘k chiroqlar

5. ish-harakatning qachon sodir bo‘lgani va qancha vaqt davom etganligini bildiradi. Mahvash ham kunduzi bilan shu yerda bo‘ladi. T. Ashurov, Oq ot

6. ish-harakatning biror joy bo‘ylab yo‘nalishini bildiradi. Bu rastada ikki tomonda besh-oltita katta do‘kon bo‘lib, tor, kamgak yo‘l bilan bazzozlikka, shohifurushlik rastasiga tutashar edi. Oybek, Tanlangan asarlar

7. ish-harakat yoki holatning ro‘y berishi, yuzaga chiqishiga qaysi narsa sabab (asos) bo‘lganligini bildiradi. Har bir narsaga oldindan hukm etish to‘g‘ri emas har bir ish Ollohning buyrug‘i bilan bo‘ladi. Oybek, Tanlangan asarlar

8. Brkt. bog‘l.

9. gap bo‘laklarini, asosan, uyushiq bo‘laklarni bog‘laydi va vazifasiga ko‘ra va bog‘lovchisiga teng keladi. qalam bilan qog‘ozni cho‘ntagiga solib, o‘rnidan turganda, Bo‘taboy keldi. A. Qahhor, Asarlar

10. payt va to‘siqsiz ergash gapli qo‘shma gaplarda bosh gap bilan ergash gapni bog‘lash uchun xizmat qiladi. Deraza ochilishi bilan, Yo‘lchi boshini ko‘tardi. Oybek, Tanlangan asarlar

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: mavjud emas.
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: mavjud emas.

Chiziqcha bilan yozish – 1995- yil 24- avgustda qabul qilingan “O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalari”ning 51–56- paragraflarini o‘z ichiga oluvchi imlo qoidasi to‘plami.

Quyidagi holda so‘z yoki uning qismlari chiziqcha bilan yoziladi: 1.Juft so‘z va takror so‘z qismi: el-yurt, mehr-shafqat, qovun-tarvuz, omon-eson, kecha-kunduz, yozin-qishin, asta-sekin, uch-to‘rt, o‘n-o‘n beshta (10-15ta), bilinar-bilinmas, bordi-keldi, kuydi-pishdi, don-dun, oz-moz, mayda-chuyda, aldab-suldab, o‘ylab-netib, so‘ramay-netmay, kiyim-kechak, adi-badi, ikir-chikir, duk-duk, taq-tuq, qop-qop, ming-ming (ming-minglab), bitta-bitta (bitta-bittalab), baland-baland, chopa-chopa, ishlay-ishlay, yaqin-yaqinlargacha, hamma-hammasi, uy-uyiga, ich-ichidan kabi.

1) juft so‘zdan qo‘shimcha yordamida yasalgan so‘z ham chiziqcha bilan yoziladi: baxt-saodatli, xayr-xo‘shlashmoq kabi;

2) juft so‘z qismi orasida -u (-yu) bog‘lovchisi kelsa, undan oldin chiziqcha qo‘yiladi va juft so‘z qismlari ajratib yoziladi: do‘st-u dushman (do‘st-dushman), kecha-yu kunduz (kecha-kunduz) kabi;

3) yetakchi va ko‘makchi fe’l bir xil shaklda bo‘lsa, chiziqcha bilan yoziladi: yozdi-oldi, borasan-qo‘yasan, uxlabman-qolibman kabi.

2. Belgini kuchaytiruvchi qip-qizil, yam-yashil, dum-dumaloq, kuppa-kunduzi, to‘ppa-to‘g‘ri, bab-barobar kabi so‘z shakli chiziqcha bilan yoziladi (lekin oppoq so‘zi qo‘shib yoziladi).

3. So‘zning -ma, ba- yordamida birlashgan qismi chiziqcha bilan yoziladi: ko‘chama-ko‘cha, uyma-uy, rang-barang, dam-badam kabi. Lekin mustaqil ishlatilmaydigan qism qatnashsa, bunday so‘z qo‘shib yoziladi: ro‘baro‘, darbadar kabi.

4. Rus tilidan aynan yoki so‘zma-so‘z tarjima qilish yo‘li bilan olingan so‘z asliga muvofiq chiziqcha bilan yoziladi: unter-ofitser, kilovatt-soat kabi.

5. -chi, -a (-ya), -ku, -u (-yu), -da, -e, -ey (-ey) yuklamasi chiziqcha bilan yoziladi: sen-chi, boraylik-chi, sen-a, kutaman-a, bola-ya, mingta-ya, keldi-ku, kelgan-u, yaxshi-yu, yaxshi-da, qo‘y-e, yashang-e, o‘g‘lim-ey, keldi-ey kabi. Ammo -mi, -oq (-yoq), -ov (-yov), -gina (-kina, -qina) yuklamasi o‘zidan oldin kelgan so‘zga qo‘shib yoziladi: keliboq, o‘ziyoq, ko‘rganov, ko‘rdiyov, mengina, qo‘shiqqina kabi.

6. Tartib son arab raqami bilan yozilsa, -nchi qo‘shimchasi o‘rniga chiziqcha (-) qo‘yiladi: 7- sinf, 5-„A» sinfi, 3-, 7-, 8- sinf o‘quvchilari, 60- yillar, 1991- yilning 1- sentabri kabi. Tartib sonni ko‘rsatuvchi rim raqamidan keyin chiziqcha yozilmaydi: XX asr, X sinf kabi.

1. ayol boshi bilan: -

2. bag‘ri qon bilan to‘lmoq: -

3. barmoq bilan sanarli: -

4. bir kesak bilan ikki qarg‘ani urmoq: -

5. bir kesak bilan ikki qushni urmoq: -

6. bir kesak bilan ikki quyonni urdi: ayni bir vaqtda ikki narsani ko‘zlab ish tutdi

7. bir kesak bilan ikki quyonni urmoq: -

8. bir ko‘z bilan qaramoq: -

9. bir o‘q bilan ikki nishonga urmoq: -

10. bir o‘q bilan ikki qushni urmoq: -

11. bir o‘q bilan ikki quyonni urmoq: -

12. bir qoshiq suv bilan yutib yuborguday: beqiyos go‘zal, nihoyatda dilrabo

13. bosh bilan kirib ketmoq: -

14. bosh bilan sho‘ng‘ib ketmoq: -

15. bosh bilan sho‘ng‘imoq: -

16. boshi bilan kirib ketmoq: -

17. boshi bilan sho‘ng‘ib ketdi: butunlay berilib ketdi

18. boshi bilan sho‘ng‘ib ketmoq: -

19. boshi bilan sho‘ng‘imoq: -

20. bu dunyo bilan xayrlashmoq: vafot etmoq, o‘lmoq

21. chap ko‘z bilan qaramoq: Boshqalarga nisbatan kamsitib, e’tiborsiz qaramoq.

22. chap yon bilan turmoq: -

23. chap yonbosh bilan turmoq: -

24. chap yonboshi bilan turmoq: -

25. chap yoni bilan turmoq: -

26. chin ko‘ngil bilan: -

27. chuchuk til bilan: -

28. dimog‘ bilan gapirmoq: -

29. dunyo bilan vidolashmoq: -

30. falakning gardishi bilan: -

31. gap bilan chalmoq: gap bilan uzib olmoq.

32. himmat belin rag‘bat eli bilan bog‘lamoq: -

33. igna bilan quduq qazimoq: -

34. ikki qulog‘i bilan: -

35. ikki quloq bilan: -

36. jon achchig‘i bilan: -

37. jon qulog‘i bilan: -

38. ko‘k bilan o‘pishmoq: -

39. ko‘ngil qoraligi bilan: -

40. ko‘ngil qoraligi bilan: -

41. ko‘z qiri bilan: -

42. ko‘zining qiri bilan: -

43. ko‘zning qiri bilan: -

44. komil ishonch bilan: mutlaqo amin bo‘lgan holda

45. mukka bilan tushib ketmoq: -

46. mukkasi bilan tushib ketmoq: -

47. nina bilan quduq qazimoq: -

48. o‘gay ko‘z bilan qaramoq: -

49. o‘z bilan o‘z bo‘lmoq: -

50. o‘z gaz bilan o‘lchamoq: -

51. o‘z gazi bilan o‘lchamoq: Biror ishga, hodisaga o‘zicha, o‘z nuqtayi nazari bilan baho bermoq.

52. o‘z oyog‘i bilan kelmoq: -

53. o‘z qoni bilan elin yuvmoq: -

54. o‘z tarozi bilan o‘lchamoq: -

55. o‘z tarozisi bilan o‘lchamoq: -

56. o‘zi bilan o‘zi bo‘lmoq: -

57. ochiq chehra bilan: yaxshi kayfiyat bilan, xushtabiatlik bilan

58. ochiq yuz bilan: yaxshi kayfiyat bilan, xushtabiatlik bilan

59. og‘iz bilan yurmoq: -

60. og‘zi bilan yurmoq: -

61. oltin bilan o‘lchanmoq: -

62. oq bilan qorani ajratdi: yaxshini yomondan, foydani zarardan ajratdi

63. oq bilan qorani ajratmoq: -

64. oq bilan qorani bilmoq: -

65. osmon bilan o‘pishmoq: -

66. osmon bilan yercha: juda katta, beqiyos

67. ot bilan tuya bermoq: -

68. ot bilan tuya bo‘lmoq: -

69. ot bilan tuya so‘ymaslik: -

70. ot bilan tuyacha: juda katta farq

71. oydinda oyog‘i bilan qilib qo‘ymoq: -

72. oydinda oyoq bilan qilib qo‘ymoq: -

73. oyog‘i bilan ko‘rsatmoq: -

74. oyoq bilan ko‘rsatmoq: -

75. oyoq uchi bilan ko‘rsatmoq: -

76. puch yong‘oq bilan qo‘ynini to‘ldirdi: yolg‘on va’dalar bilan aldadi

77. puch yong‘oq bilan qo‘ynini to‘ldirmoq: -

78. qay bet bilan: qanday qilib, uyalmay

79. qay yuz bilan: -

80. qaysi bet bilan: -

81. qaysi beti bilan: -

82. qaysi yuz bilan: qanday qilib, uyalmay

83. qaysi yuzi bilan: -

84. qo‘l uchi bilan: -

85. quruq qo‘l bilan: -

86. sodda dillik bilan: jo‘nlik, ishonuvchanlik oqibatida

87. suv bilan havoday: -

88. tegirmon navbati bilan: Har qanday ishning o‘z muddati, bunda har kimning navbat bilan keladigan tartib o‘rni bor

89. tish-tirnog‘i bilan: Qat’iyat bilan, butun imkon bilan

90. to‘rt ko‘z bilan: intizorlik bilan

91. toshbaqa qadam bilan: -

92. toshbaqa yurish bilan: -

93. toshga azon aytgan bilan barobar: -

94. tuproq bilan teng qilmoq: 1. yer bilan yakson qilmoq, vayron qilmoq. 2. xor qilmoq, poymol, oyog‘osti qilmoq

95. uzog‘i bilan: Ko‘p deganda, ko‘pi bilan

96. vaqti-vaqti bilan: -

97. xira ko‘ngil bilan: -

98. xotin boshi bilan: -

99. yer bilan bitta bo‘ldi: sochilib ketdi, betartib holda sochilib yotdi

100. yer bilan bitta bo‘lmoq: yer bilan bitta bo‘ldi

101. yer bilan osmoncha: juda katta, beqiyos

102. yer bilan yakson aylamoq: -

103. yer bilan yakson bo‘ldi: butunlay yemirildi, yo‘q bo‘ldi

104. yer bilan yakson bo‘lmoq: -

105. yer bilan yakson qildirmoq: -

106. yer bilan yakson qilinmoq: -

107. yer bilan yakson qilmoq: -

108. yer osti bilan: -

109. yomon ko‘z bilan qaramoq: -

110. zamonaning zayli bilan: -

Darajalanish qatori: mavjud emas.
Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.