1. zid. id. Rang-tusi mavjud ranglarning barchasidan to‘q; qozonkuya, ko‘mir tusidagi; oq.
Qora qozon. Qora soch. Qora ko‘z. Qora siyoh.
▬
Mo‘ttixon bug‘doyrang, qora qosh ayol edi.
S. Zunnunova, Olov
Chayla qamishlari allaqachon yonib bitib, yog‘ochlarigina qora ko‘mir bo‘lib, chars-chars qilib tutab yotardi.
N. Fozilov, Diydor
2. 2. Shu tusga moyil to‘q rangli; qoramtir.
Qora non. Qora gilos. Qora tuproq. Qora bulut.
▬
Nimqorong‘ida ruxsoridagi no‘xatdek qora xolini aniq ko‘rdi.
S. Karomatov, Oltin qum
Qorani qora demanglar, Qoraning ori keladi. Qora mayiz yeganda, Qandday shirin keladi.
Qo‘shiqlar
Mulla Obid bo‘lsa, aftiga qora balchiq sachratib, o‘zining mashhur ketmoni bilan ish ko‘radi.
A. Qodiriy, Obid ketmon
3. 3. Is, qurum bosgan, qoraygan yoki oqlanmagan, pardozlanmagan.
Qora uy.
▬
Dolonning o‘ng tarafidagi kichik qora hujrada Polvonning ota-onasi va bobolari umr kechirgan.
J. Sharipov, Xorazm
4. zid. id. Qorong‘i; nursiz, ziyosiz; yorug‘.
Bu kungi kech Otabek bilan Homidning hayot va mamot masalalarini o‘zining qora quchog‘iga olgan qorong‘i bir tun edi
A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Demak, yuzimning bir tomoni kundek yorug‘-u, bir tomoni tundek qora ekan.
X. To‘xtaboyev, Shirin qovunlar mamlakati
Uch qadrdon, uch opa-singil Zulmat quchgan qora o‘rmonda.
X. Davron, Qaqnus
5. 5. Shaxmat, shashka kabi o‘yinlarda oqqa zid donalar va shu donalar bilan o‘ynovchi tomon.
Qora bilan o‘ynamoq. Qoralar yutdi.
6. ot ot Qora yoki qoraga moyil narsa (kiyim, mato va shu kabilar).
Bayroqlarga qora tutmoq (taqmoq), Qozonga yaqin yursang, qorasi yuqar
Maqol
Keng qishloqni partizanning Motami qoplab oldi: Qora taqdi har bilak.
A. Umariy
7. ot ot Biror narsaning uzoqdan yoki qorong‘idan ko‘zga tashlanuvchi aksi, ifodasi; sharpa.
Oppoq qorda odamlarning qorasi yelib-yugurardi.
A. Qahhor, Qo‘shchinor chiroqlari
Mashina yorug‘idan ham talvasaga tushib, oldinda chopib borayotgan jayron qorasiga ko‘zi tushib, yuragi hapriqib ketdi.
M. Mansurov, Yombi
Ko‘p o‘tmay havo burchida azamat havo laynerining qorasi ko‘rindi.
S. Ahmad, Jimjitlik
8. ot ot Mo‘ljalga olingan yoki olinadigan narsa, nishon; mo‘ljal.
Qoraga olmoq.
▬
Birinchi otgan yoy qoradan bir quloch yuqori ketdi.
Latifalar
Mergan bo‘lsang, o‘shal og‘ochni qoraga olib otg‘il.
M. Osim, O‘tror
9. ko‘chma hma Umuman, salbiy belgini, sal-biy belgiga egalikni bildiradi; yomon.
Qora niyat. Qora kuchlar.
▬
Kechirasiz, men shiringina bazmingizni qora xabar bilan muzlatib qo‘ydim.
Oybek, Oltin vodiydan shabadalar
Paranji qursin, meni shunday qora kunlarga soldi.
Hamza, Paranji sirlari
Kalladan qora xayollarni quvish kerak, tushkunlik — eng yomon dushman.
F. Musajonov, Himmat
Shu gap bilan boshqalar Qoldi yer chizib. Qora, shum tilaklari Har yonni kezib.
G‘ayratiy
10. ot ko‘chma chma Noto‘g‘ri, yomon, yaramas narsa, ish.
Aroqning o‘zi oq, qilmishi — qora.
Qanotli so‘zlar
Gulnor endi man tortmadi. Sof nomusiga otilgan qorani butunlay yuvib tashlashga jazm qildi.
Oybek, Tanlangan asarlar
Akangizga qora yuqtirmaslik uchun O‘ktamni ham oqlayapsizmi endi?
S. Zunnunova, Ko‘zlar
11. 11. Ba’zi so‘zlar bilan qo‘llanib, ular anglatgan narsaga xos belgi-holatning kuchli darajasini bildiradi.
Qora sovuq. Qora qon yig‘latmoq.
▬
Qora qishda to‘y qilmay, Battar bo‘lgur nokas gov
A. Oripov, Yillar armoni
Nima qiladi o‘zini qora qiynoqqa solib?!
A. Muxtor, Tug‘ilish
Shundan keyin terlab-pishib, qora terga tushib ketdi.
M. Mansurov, Yombi
12. ko‘chma esk. esk. Ma’lum miqdordagi yaxlit summa.
Bir qora cho‘zsak, kifoya deb o‘ylayman, ozmi, ming so‘lkavoy.
Oybek, Ulug‘ yo‘l
13. 13. Qora (erkaklar ismi).