Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {tus}
So‘z bo‘g‘inlari: tus
Izoh(lar)i:
tus ot

1. 1. Narsalarga xos bo‘lgan rang, rang ko‘rinishi. Tusi o‘zgarmoq. Tusi oqarmoq, Tusini yo‘qotmoq. ▬ Shuning uchun yoz kunlari maxdumning bog‘chasi oq, nimrang, ola-zangor, malla-lojuvard va boshqa tus kapalaklarning yalt-yult uchishlari bilan alohida bir ko‘rinishga kiradi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon
Marzalardagi maysa-giyohlar bir xil rangda — oltin tusida tovlanadi. N. Aminov, Suvarak
Mardon Yo‘lchiyevich novcha, yuzi cho‘zinchoq, tusi ham Temirjonning chehrasiday tiniq ekan. J. Abdullaxonov, Oriyat
Odatda dengiz suvi ko‘kimtir rangli, bo‘ladi. Primoryeda esa dengizning suvi temir zangining tusini eslatadi. Gazetadan

2. 2. Tashqi ko‘rinish; qiyofa. Zamonlar o‘zgaradi, joyning ham tusi o‘zgaradi. Y. Shamsharov, Toshqin
Bolalarning qiy-chuvi, xotinlarning baqirib-chaqirishlari bu jimjit to‘qayzorga mahalla tusini berib qo‘ydi. S. Ahmad, Ufq
Qizi shomda qaytganda, hovlida gard ham yo‘q, salqin, suv sepilgan, hovlining tusi o‘zgarib, chang bosib yotgan akaslar ham chehrasi ochilganday edi. S. Nurov, Narvon
Homid mag‘rur tus bilan Ota-bekka qaradi. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Quvonch, qo‘shiq har yonda, Oq kaptarlar osmonda Parvoz qiladi ko‘rkam, Bayram tusida o‘lkam. R. Bobojon

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: ko‘rinish

1. tus I Ot
Iroqdagi qadimiy shahar nomi

2. tus II Ot
rangning ko‘rinishi, tashqi alomat

Paronimi: tuz – Molekulalari tarkibiga kislota qoldig‘i bilan bog‘langan metall atomlari kirgan murakkab moddalar; shu birikmaning ovqat uchun ishlatiladigan bir turi (natriy xlorid).

Tushuncha – predmet, belgi, voqea, hodisa, harakat haqida kishining tasavvuri, so‘z – uning tilda namoyon bo‘lishi. Tushuncha so‘zga, so‘z esa tushunchaga to‘la ravishda mos kelavermaydi. Mas.,yuz, aft, bashara, chehraso‘zi bir tushunchani bildiradi, ammo ma’nosi boshqa-boshqa. Ma’nosi bir xil so‘zning bittasi tilda yashaydi, boshqasi iste’moldan chiqib ketadi.

So‘z tushunchaning hamma tomonini qamrab ololmaydi, balki uning mohiyatini va muhim tomonini aks ettiradi. Tushunchaning boshqa tomoni va xususiyati o‘zga so‘z bilan ifodalanadi

1. “olma, pish, og‘zimga tush” demoq: -

2. achchig‘idan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

3. achchig‘idan tushmoq: -

4. achchiqdan tushmoq: -

5. alina tushmoq: -

6. amaldan tushmoq: -

7. amalidan tushmoq: -

8. arosatga tushmoq: -

9. ayagan ko‘zga cho‘p tushmoq: -

10. ayoqdan tushmoq: -

11. bir qorindan talashib tushgan: -

12. bir qorindan talashib tushmoq: bir onadan tug‘ilgan

13. bo‘ynga tushmoq: -

14. bo‘yniga tushdi: zimmasiga yuklandi

15. bo‘yniga tushmoq: -

16. bosar-tusarini bilmaslik: -

17. bosar-tusarni bilmaslik: -

18. boshga tushmoq: -

19. boshi ko‘ksiga tushmoq: -

20. boshiga tushmoq: -

21. chakagi tushmoq: Gapira-gapira charchamoq; biror gapni ko‘p ta’kidlamoq. chakagi tushmoq

22. chalpak bo‘lib tushmoq: -

23. chalpakdek bo‘lib tushmoq: -

24. chekga tushmoq: -

25. chekiga tushmoq: -

26. cho‘kka tushmoq: -

27. churra tushmoq: -

28. churrasi tushmoq: -

29. chuv tushmoq: behudaga sarflamoq, ayrilib qolmoq.

30. dam ichga tushib ketmoq: -

31. dam ichga tushmoq: -

32. dam ichiga tushib ketmoq: -

33. dami ichiga tushib ketdi: qo‘rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo‘lib qoldi

34. dami ichiga tushib ketmoq: -

35. dami ichiga tushmoq: -

36. damidan tushmoq: -

37. damini ichiga tushirib yubormoq: -

38. damni ichiga tushirib yubormoq: -

39. dimog‘ga qurt tushmoq: -

40. dimog‘iga qurt tushmoq: -

41. dog‘ tushirmoq: -

42. dog‘ tushirmoq: -

43. dog‘ tushmoq: -

44. domiga tushmoq: -

45. egardan tushmaslik: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutdi

46. egardan tushmoq: -

47. el tilina tushmoq: -

48. endi tushingizda ko‘rmoq: -

49. esga tushirmoq: -

50. esga tushmoq: -

51. eshagidan tushovi qimmat: -

52. eshagidan tushovi qimmatga tushmoq: -

53. eshagiga yarasha tushovi: -

54. esiga tushdi: xotirasida tikladi

55. esiga tushirmoq: -

56. esiga tushmoq: -

57. g‘azabdan tushmoq: -

58. g‘azabidan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

59. g‘azabidan tushmoq: -

60. gapga tushmoq: -

61. gardanga tushmoq: -

62. gardaniga tushdi: zimmasiga yuklandi

63. gardaniga tushmoq: -

64. hasratga tushib ketmoq: -

65. hovurdan tushirmoq: -

66. hovurdan tushmoq: -

67. hovuridan tushirmoq: -

68. hovuridan tushmoq: -

69. hovurini tushirmoq: -

70. hovurni tushirmoq: -

71. ichiga o‘t tushmoq: -

72. igna tashlasang, yerga tushmaslik: -

73. ish tushmoq: -

74. ishga tushdi: 1)mehnat qilishni boshladi 2)ishlay boshladi

75. ishga tushirilmoq: -

76. ishga tushirmoq: -

77. ishga tushmoq : -

78. ishi tushdi: biror ish yuzasidan muomalada bo‘ldi, biror masala yuzasidan murojaat qildi

79. ishi tushmoq: -

80. ishq tushmoq: -

81. ishqi tushdi: sevib qoldi

82. ishqi tushmoq: -

83. izdan tushmoq: -

84. izga tushdi: chetga chiqishlar bartaraf bo‘lib, me’yorga keldi

85. izga tushmoq: -

86. izga tushmoq : -

87. izidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qib qilib bordi

88. izidan tushmoq: -

89. iziga tushdi I: zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi

90. iziga tushdi II: chetga chiqishlar bartaraf bo‘lib, me’yorga keldi

91. iziga tushmoq : -

92. iziga tushmoq: -

93. jahldan tushdi: achchiqlanishdan to‘xtadi

94. jahldan tushmoq: -

95. jahlidan tushmoq: -

96. jon talvasasiga tushmoq: -

97. jon teriga tushmoq: 1.qattiq tirishmoq, bor kuchini sarflamoq. Jon teriga tushib ishlamoq; 2.qattiq azoblanmoq, azobning, og‘riqning zo‘rligidan majolsizlanmoq, holdan toymoq.

98. ketdan tushmoq: -

99. ketga tushmoq: -

100. ketga tushmoq : -

101. ketidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qibqilib bordi

102. ketidan tushmoq: -

103. ketiga tushdi: 1)zimdan yurib butun xatti-harakatlarini ta’qib qildi 2) manfaatdor bo‘lgani holda berilib harakat qildi

104. ketiga tushmoq : -

105. ketiga tushmoq: -

106. ko‘ngil joyiga tushmoq: -

107. ko‘ngil o‘rniga tushmoq: -

108. ko‘ngilga g‘ashlik tushmoq: -

109. ko‘ngilga g‘ulg‘ula tushmoq: -

110. ko‘ngilga tushgan g‘ashlik: -

111. ko‘ngilni joyiga tushirmoq: -

112. ko‘ngli joyiga tushdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

113. ko‘ngli joyiga tushmoq: -

114. ko‘ngli o‘rniga tushdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

115. ko‘ngli o‘rniga tushmoq: -

116. ko‘ngliga g‘ashlik tushdi: o‘z -o‘zicha tashvish qildi

117. ko‘ngliga g‘ashlik tushgan: 1)qiziqishi yo‘qoldi, zeriktirdi 2)jirkanish hissini uyg‘otdi, bezdirdi

118. ko‘ngliga g‘ashlik tushmoq: -

119. ko‘ngliga g‘ulg‘ula tushmoq: -

120. ko‘ngliga tushgan g‘ashlik: -

121. ko‘ngliga vahima tushdi: kuchli darajada qo‘rqish hissi uyg‘ondi

122. ko‘ngliga vahima tushmoq: -

123. ko‘nglini joyiga tushirdi: xotirjam bo‘ldi, tinchlandi

124. ko‘nglini joyiga tushirmoq: -

125. ko‘rgan tush: -

126. ko‘rgan tushi: -

127. ko‘z ko‘zga tushmoq: -

128. ko‘z tushmoq: -

129. ko‘zdan tushurmoq: -

130. ko‘zga tushmoq: -

131. ko‘zi ko‘ziga tushdi: ko‘z qarashlari bir daqiqa duch keldi

132. ko‘zi ko‘ziga tushmoq: -

133. ko‘zi tushdi: bexosdan, kutilmaganda ko‘rdi

134. ko‘zi tushmoq: -

135. ko‘ziga tushmoq: -

136. kunga tushmoq: -

137. kuniga tushmoq: -

138. laqqa tushdi: osongina aldandi

139. laqqa tushmoq: -

140. ma’qul tushdi: yoqdi

141. ma’qul tushmoq: -

142. mahrga tushmoq: -

143. mahriga tushmoq: -

144. mehri tushdi: suyib qoldi

145. mehri tushmoq: -

146. ming ohangga tushmoq: -

147. miyasiga qurt tushmoq: miyasi aynimoq

148. mukka bilan tushib ketmoq: -

149. mukka tushmoq: -

150. mukkasi bilan tushib ketmoq: -

151. nafas ichga tushib ketmoq: -

152. nafas ichiga tushib ketmoq: -

153. nafasi ichiga tushib ketdi: qo‘rquv aralash hech narsa deyolmay lol bo‘lib qoldi

154. nafasi ichiga tushib ketmoq: -

155. nafaslar ichga tushib ketmoq: -

156. nazar tushmoq: -

157. nazarga tushmoq: -

158. nazari tushdi: bexosdan, kutilmaganda ko‘rdi

159. nazari tushmoq: -

160. o‘rtaga sovuqchilik tushmoq: -

161. o‘rtaga sovuqchilik tushmoq: -

162. o‘rtaga tushdi: 1)ikki tarafni murosaga keltirish maqsadida biror janjalga aralashdi 2)jabrdiyda deb hisoblagan kishisini himoya qilib biror janjalli ishga arashdi

163. o‘rtaga tushmoq: -

164. o‘rtaga tushmoq: -

165. o‘rtalariga sovuqchilik tushmoq: -

166. o‘rtalariga sovuqchilik tushmoq: -

167. o‘rtalariga tushmoq: -

168. o‘rtalariga tushmoq: -

169. o‘t tushmoq: -

170. obro‘ tushmoq: -

171. obro‘ni tushirmoq: -

172. obro‘ning tushishi: -

173. obro‘y tushirilmoq: -

174. obro‘y tushmoq: -

175. obro‘yi tushdi: nufuziga zarba yetdi

176. obro‘yi tushirilmoq: -

177. obro‘yi tushmoq: -

178. obro‘yini tushirdi: nufuziga zarba yetkazdi

179. obro‘yini tushirmoq: -

180. obro‘yni tushirmoq: -

181. og‘irligi tushmoq: -

182. og‘irlik tushmoq: -

183. og‘izdan tushmaslik: -

184. og‘izga tushmoq: -

185. og‘iziga tushmoq: -

186. og‘zidan tushmaslik: -

187. og‘ziga tushdi: ko‘pchilik orasida gap-so‘z bo‘ldi yoki ma’lum-mashhur bo‘ldi

188. og‘ziga tushmoq: -

189. olaxurjun yelkaga tushmoq: -

190. olaxurjun yelkasiga tushmoq: -

191. oldga tushmoq: -

192. oldiga tushadigan: ustunlik qila oladigan

193. oldiga tushmoq: -

194. oq-qorani tushundi: yaxshi-yomonni, foyda-zararni bildi

195. oq-u qorani tushunmoq: -

196. oq-u qorasiga tushunmoq: -

197. oraga sovuqchilik tushirmoq: -

198. oraga sovuqchilik tushmoq: -

199. oraga sovuqchilik tushmoq: -

200. oraga sovuqlik tushmoq: -

201. oraga tushdi: 1)ikki tarafni murosaga keltirish maqsadida biror janjalga aralashdi 2)jabrdiyda deb hisoblagan kishisini himoya qilib biror janjalli ishga arashdi

202. oraga tushmoq: -

203. oralariga sovuqchilik tushmoq: -

204. oralariga sovuqlik tushmoq: -

205. orqadan tushmoq: -

206. orqaga tushmoq: -

207. orqasidan tushmoq: -

208. orqasidan tushmoq : -

209. orqasiga tushdi: zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi

210. orqasiga tushmoq: -

211. ortina tushmoq: -

212. oshga pashsha tushmoq: -

213. osmon uzilib, yerga tushmoq: -

214. osmondan tushganday bo‘lmoq: -

215. osmondan tushmoq: -

216. osmonga chiqsa oyog‘idan tortib tushirmoq: -

217. osmonga chiqsa oyoqdan tortib tushirmoq: -

218. otdan tushmoq: -

219. otdan tushsa ham, egardan tushmaslik: -

220. otdan tushsa ham, egardan tushmaydi: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutadi

221. otdan tushsa ham, uzangidan tushmaslik: -

222. otdan tushsa ham, uzangidan tushmaydi: mavqeini yo‘qotganiga qaramay, o‘zini avvalgiday tutadi

223. otdan, egardan tushirmoq: -

224. oyoqqa tushov bo‘lmoq: erkin harakatlanishga to‘siq bo‘lmoq, imkon bermaslik

225. past tushmoq: -

226. paydan tushmoq: -

227. payga tushmoq : -

228. payga tushmoq: -

229. payga tushmoq : -

230. payidan tushdi: qayerga borsa, zimdan ta’qib qildi

231. payidan tushmoq: -

232. payiga tushdi: 1)zimdan yurib butun xatti-harakatini ta’qib qildi 2)manfaatdor bo‘lgani holda berilib harakat qildi

233. payiga tushmoq: -

234. payiga tushmoq : -

235. paytavasiga qurt tushmoq: -

236. qimmatga tushmoq: -

237. qo‘lga tushdi: 1) tutqun bo‘ldi 2) biror nojo‘ya ish bilan tutildi 3) aldanib, o‘z ixtiyorini berib qo‘ydi

238. qo‘lga tushirilmoq: -

239. qo‘lga tushirmoq: -

240. qo‘lga tushmoq: -

241. qo‘ltig‘dan tarvuz tushmoq: -

242. qo‘ltig‘dan tarvuzi tushdi: umidi puchga chiqib, bo‘shashdi

243. qo‘ltig‘idan tarvuz tushmoq: -

244. qo‘ltig‘idan tarvuz tushmoq: -

245. qo‘ltig‘idan tarvuzi tushmoq: -

246. qora terga tushmoq: -

247. ruh tushmoq: -

248. ruhi tushdi: ruhiy tushkunlikka berildi

249. ruhi tushmoq: -

250. ruhini tushirmoq: -

251. ruhni tushirmoq: -

252. sarosimaga tushmoq: -

253. sarosimalikka tushmoq: -

254. shashtdan tushmoq: -

255. shashtidan tushmoq: -

256. shaxtdan tushirmoq: -

257. shaxtdan tushmoq: -

258. shaxtidan tushirmoq: -

259. shaxtidan tushmoq: -

260. shubhaga tushmoq: -

261. taftidan tushmoq: -

262. taftni tushmoq: -

263. talvasaga tushmoq: -

264. taptidan tushmoq: -

265. taptni tushmoq: -

266. tarvuz qo‘ltig‘idan tushmoq: -

267. tarvuzi qo‘ltig‘idan tushdi: umidi puchga chiqib, bo‘shashdi

268. tarvuzi qo‘ltig‘idan tushmoq: -

269. tashvishga tushdi: o‘z-o‘zicha tashvish qildi

270. tashvishga tushmoq: -

271. taxtdan tushmoq: shoxik, xonlik, amirlik lavozimidan ajralmoq, hokimiyat tepasidan tushmoq

272. taxtni tushmoq: -

273. tegirmonga tushsa, butun chiqadi: har qanday qiyin sharoitdan ham qutulish yo‘lini topa oldi

274. tegirmonga tushsa, butun chiqmoq: -

275. tila tushmoq: -

276. tildan tushmaslik: -

277. tilidan tushmaslik: -

278. tiliga tushdi: 1) ko‘pchilik orasida gap-so‘z bo‘ldi 2) shuhrat qozondi

279. tiliga tushmoq: -

280. tilini tushunmoq: -

281. tillaga tushmoq: -

282. tilni tushunmoq: -

283. to‘qqiz puldek qilib tushuntirib bermoq: hushyor savdogar uchun elchining bir imosi kifoya qildi, unga gapni to‘qqiz puldek qilib tugib berishning hojati yo‘q edi.

284. tomdan tarasha tushganday: qo‘qqisdan, kutilmagan holda va qo‘pol tarzda

285. tomdan tarasha tushganday qilmoq: -

286. tus olmoq: -

287. tush ko‘rmoq: -

288. tushda ham ko‘rmaslik: -

289. tushda ko‘rmoq: -

290. tushga ham kirmaslik: -

291. tushga kirmoq: -

292. tushida ham ko‘rmaslik: -

293. tushida ham ko‘rmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

294. tushida ko‘rmoq: -

295. tushiga ham kirmaslik: -

296. tushiga kirmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

297. tushiga kirmoq: -

298. tushingizni suvga ayting: Bekor aytibsiz, bo‘lmagan gap, aslo unday emas

299. tushini aytayaptimi?!: -

300. tushini suvga aytsin: -

301. tushni aytayaptimi?!: -

302. tushni suvga aytsin: -

303. tusingni yel yemasin: -

304. tuzog‘iga tushmoq: -

305. tuzoqqa tushmoq: -

306. uloviga yarasha tushovi: -

307. umidsizlikka tushmoq: -

308. uxlab, tushda ham ko‘rmaslik: -

309. uxlab, tushida ham ko‘rmaslik: -

310. uxlab, tushida ko‘rmaslik: mutlaqo o‘ylamaslik, kutmaslik

311. vahimaga tushdi: qo‘rqqan holda o‘ylanib qoldi

312. vahimaga tushmoq: -

313. vasvasaga tushmoq: -

314. xatga tushmoq: -

315. yerga kirsa, qulog‘dan tortib chiqaradi, osmonga chiqsa, oyog‘idan tortib tushiradi: qutulib ketishiga qo‘ymaydi

316. yetti uxlab, tushda ham ko‘rmaslik: -

317. yetti uxlab, tushga ham kirmaslik: -

318. yetti uxlab, tushga kirmaslik: -

319. yetti uxlab, tushida ham ko‘rmaslik: -

320. yetti uxlab, tushiga ham kirmaslik: -

321. yetti uxlab, tushiga kirmaslik: -

322. yetti uxlab, tushiga kirmaydi: mutlaqo o‘ylamaydi, kutmaydi

323. yo‘l tushmoq: -

324. yo‘lga tushdi: 1) jo‘nadi, keta boshladi 2)to‘g‘ri yo‘lga qaytdi

325. yo‘lga tushmoq: -

326. yo‘li tushmoq: -

327. yo‘liga tushmoq: -

328. yodga tushirmoq: -

329. yodga tushmoq: -

330. yodiga tushdi: xotirasida tikladi

331. yodiga tushirmoq: -

332. yodiga tushmoq : -

333. yodiga tushmoq: -

334. yog‘ tushsa yalagudek : -

335. yog‘ tushsa yalagudek qilmoq: -

336. yog‘ tushsa yalagundek : -

337. yog‘ tushsa yalagundek qilmoq: -

338. yog‘ tushsa yalaydigan qilmoq: -

339. yog‘ tushsa, yalagudek: nihoyat darajada toza

340. yulduzlar juft tushmoq: -

341. yulduzlari juft tushmoq: -

342. yuragiga g‘ulg‘ula tushmoq: -

343. yuragiga o‘t tushmoq: -

344. yurakka g‘ulg‘ula tushmoq: -

345. yurakka o‘t tushmoq: -

346. yuzi ustuna tushmoq: -

347. yuzining ustuna tushishi: -

348. zahrdan tushmoq: -

349. zahridan tushmoq: achchiqlanishdan to‘xtadi

350. zimmaga tushmoq: -

351. zimmasiga tushmoq: javobgar qilindi

352. zo‘riga tushmoq: -

1. Hadiksiramoq – cho‘chimoq – qo‘rqmoq – vahimaga tushmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(ifoda belgisining kuchiga ko‘ra)

2. Istamoq – xohlamoq – tusamoq – orzulamoq – orzu qilmoq – tilamoq – ixtiyor qilmoq – sog‘inmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining ortib borishiga ko‘ra )

3. O‘tirmoq – yonboshlamoq – cho‘zilmoq – uzala tushmoq – yotmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(holat darajasiga ko‘ra)

4. Otlanmoq – qo‘zg‘almoq – ko‘tarilmoq – yo‘lga tushmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli ifodalash darajasiga ko‘ra)

5. Sahar – tong – choshgoh – tush – kun oqish – kun botishi – kech – shom – tun
Ma’nosiga ko‘ra
(sutka qismlarining ketma-ketligiga ko‘ra)

6. Tushuncha – muhokama – hukm
Ma’nosiga ko‘ra
(fikrlash bosqichiga ko‘ra)

7. Urmoq – kaltaklamoq – do‘pposlamoq – savamoq – solmoq – tushirmoq – so‘qmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli darajada ifodalashiga ko‘ra)

8. Yemoq – tanovul qilmoq – iste’mol qilmoq – totmoq – olmoq – tushirmoq – urmoq – xam qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.