Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {jon}
So‘z bo‘g‘inlari: jon
Izoh(lar)i:
jon [jon ]

1. Diniy-ibtidoiy tasavvurlarga ko‘ra, inson va hayvon tanasida bo‘ladigan, uyqu chog‘ida (vaqtincha) yoki o‘lgan vaqtda tanadan chiqib ketadigan alohida ko‘zga ko‘rinmas ilohiy kuch, quvvat; ruh. Jon bor joyda qazo bor. Maqol

2. Sezuvchi, his etuvchi tan, badan. Butun jonim qaqshab og‘riyapti. Tish og‘rig‘im bosilib, jonim orom oldi. Betimning qalini —◆jonimning huzuri. Maqol

3. Hayot; hayot-mamot; tiriklik. Kemaga tushganning joni bir. Maqol

4. Kishi, odam. Hamma ishni to‘xtatib, qimirlagan jonni terimga solar ekanmiz. N. Safarov, Hayot maktabi

5. Bir qator aniqlovchilar bilan qo‘llanib, bosh, jussa ma’nolarini ifodalaydi. Jindakkina joningizga-ya? Shu jussangizga uchta dard sig‘adimi? A. Qahhor, Ming bir jon

6. Kuch, quvvat, mador. Joni boricha ikki qo‘lidagi etik bilan eshikni qamchiladi. H. Nazir, So‘nmas chaqmoqlar

7. Yaxshi ko‘radigan, sevimli, yoqimli kishi yoki narsa haqida. Ammo lekin Muxtorxon domla nafsambiriga odamning joni edi. A. Qahhor, To‘yda aza

8. Eng yaqin, sevikli kishilarga murojaatda so‘zlovchining ularga yaqin munosabatini ifodalaydi, begonalarga nisbatan esa hurmat yoki xushomadni bildiradi. Jonim, dedim qulog‘iga, ohista, jon, dedi. Qo‘shiqlar

9. “Opasi”, “akasi”, otasi va shu kabilar so‘zlar bilan, ba’zan yolg‘iz jonidan shaklida so‘zlovchining tinglovchiga yaqin munosabatini, erkalash yoki xushomad ma’nolarini ifodalaydi. — Opasi jonidan, dutoringizni chaling tuzukroq, — dedi u [Malikaxon] Adolatga qarab,— o‘yin-kulgiga tashna bo‘lib yotganmiz. S. Zunnunova, Gulxan

10. Hayot manbai, hayot bag‘ishlovchi narsa haqida. Issiq — paxtaning joni degan maqol ham bejiz aytilmagan. Sh. Rashidov, G‘oliblar

11. Biror ish, soha yoki doirada asosiy, muhim o‘rin egallovchi, ilhomlantiruvchi, tashkilotchi shaxs. Jo‘ralarining joni. Davraning joni. Maktabning joni. gazetadan

12. Murojaat qilinayotgan shaxsni bildiruvchi so‘zdan oldin kelib, murojaatdagi iltimos, iltijo ma’nosini kuchaytiradi, ba’zan erkalash ma’nosini bildiradi. Niyoz men bilan xayrlashar chog‘ida: — Jon Hoji aka! Endi gap shu yerda qolsin — dedi. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar

13. Shaxs bildiruvchi so‘zlarga, kishilar otiga qo‘shilib, ularga kichraytish-erkalash, hurmat ma’nosini beradi, masalan. onajon, buvijon, xolajon, akajon, domlajon; Salimjon, Qodirjon

14. kesim vzf.Shukur. Ofitserning shu ketishi bo‘lsa, shtabga yetib borsa ham jon. A. Qahhor, Oltin yulduz

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: mavjud emas.
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: mavjud emas.

O‘zbekiston Fanlar akademiyasi akademigi G‘anijon Abdurahmonov 1925- yil 3- dekabrda Farg‘ona viloyatida tavallud topgan. U tilshunos olim sifatida o‘zbek tili tarixi, o‘zbek tili fonetikasi, morfologiyasi, sintaksisi, tilning badiiy-estetik vazifasi, shuningdek, tilshunoslikning umumiy masalalari doirasida barakali faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Xususan, «Gapning ajratilgan ikkinchi darajali bo‘laklari» (1956), «Qo‘shma gap» (1957), «Qo‘shma gap sintaksisi asoslari» (1958), «Qo‘shma gap sintaksisi» (1964), «O‘zbek adabiy tilining uslubiy normalari» (1973), akademik A.Rustamov bilan hamkorlikda yozilgan «Alisher Navoiy asarlarining grammatik xususiyatlari» asarlari alohida ahamiyatga ega.

Akademik G‘.Abdurahmonov oliy va o‘rta ta’lim bo‘g‘inlarida filologiya ta’limini yuksaltirish sohasida tinimsiz mehnat qilmoqda. Jumladan, akademik A.Rustamov bilan hamkorlikda yozilgan «Qadimgi turkiy til» (1982), Sh.Shukurov bilan hamkorlikda yozilgan «O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi» (1973) kabi qator asarlari bilan o‘zbek ilmiy tilshunosligining shakllanishi va rivojlanishi uchun xizmat qildi. Uning tahriri ostida o‘zbek tilining ikki tomli akademik grammatikasi («O‘zbek tili grammatikasi» (2 tomli, 1975–76)) yaratildi. X–XI sinflar uchun yozilgan ona tili dasturi va darsligi ko‘p yillardan buyon yosh avlodga til haqida bilim berishga xizmat qilib kelmoqda.

Filologiya fanlari nomzodi, dotsent M.Qodirov 1941- yilning 22- oktabrida Farg‘ona vilovatining Buvayda tumanida tavallud topgan. Olimning ilmiy faoliyatida o‘zbek adabiy tili tarixini, xususan, Alisher Navoiy asarlarining til xususiyatlarini o‘rganish asosiy o‘rinda turadi.

M.Qodirov oliy o‘quv yurtlari va umumta’lim maktablarida o‘qitilayotgan “Ona tili” fani ta’lim mazmuni va usulini yangilash ishida faol ishtirok etmoqda. Jumladan, olim 5-9 sinflar “Ona tili” fanining mustaqillik ruhiga mos, yangilangan o‘quv dasturini yaratishda (1999, 2004, 2009) qatnashdi. Professorlar H.Ne’matov, A.G‘ulomov, R.Sayfullayevalar bilan hamkorlikda 5-, 6-, 7- sinflar uchun (2000-2004), 8- sinf uchun (2006) yaratgan darsliklari yosh avlodga til haqida bilimva nutqiy ko‘nikmalar berishga xizmat qilib kelmoqda. Shuningdek, u oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun “Ozbek tilini o‘qitish metodikasi” (200), “Ona tili o‘qitish metodikasi” (hamkor, 2001), “Til ta’limida milliy istiqlol g‘oyasi” (2003) qo‘llanmalarini tuzgan.

M.Qodirovning o‘zbek adabiy tili me’’yorlari va nutq madaniyati, yozma savodxonlik, mumtoz adabiyot vakillarining o‘zbek adabiy tiliga qo‘shgan muhim hissasi va boshqa masalalar bo‘yicha yozgan maqolalari respublikamizning madaniy va ma’naviy taraqqiyotiga hissa qo‘shib kelmoqda.   

 

1. bajon-u dil: -

2. bezori jon qildi: ortiq toqat qilolmasligi tufayli o‘limiga ham rozi qildi

3. bezori jon qilmoq: -

4. bir jon bo‘lmoq: -

5. bir jon-bir tan bo‘ldi: hamjihat bo‘ldi, yakdil bo‘ldi

6. bir jon-bir tan bo‘lmoq: -

7. bir tan-bir jon bo‘lmoq: -

8. bosh o‘ynab, jon tar kin urmoq: -

9. chiqmagan jondan umid: -

10. duoyi jonda bo‘lmoq: -

11. duoyi jonida bo‘lmoq: -

12. duoyi jonini qilmoq: -

13. duoyi jonini tilamoq: -

14. duoyi jonni qilmoq: -

15. duoyi jonni tilamoq: -

16. gapda jon bor: -

17. gapida jon bor: -

18. holi-jonga qo‘ymay: -

19. holi-joniga qo‘ymaslik: -

20. holi-joniga qo‘ymay: -

21. hol-jonga qo‘ymaslik: -

22. hol-jonga qo‘ymay: -

23. hol-joniga qo‘ymay: -

24. ichinda jon yo‘q: -

25. issiq jon: -

26. jo‘jabirday jon: -

27. jon achchig‘i bilan: -

28. jon achchig‘ida : -

29. jon achchig‘ida: -

30. jon achimoq: -

31. jon berdi: o‘ldi

32. jon berib, jon oldi: taslim bo‘lmadi, o‘zini yengilgan deb hisoblamadi

33. jon berib, jon olmoq: -

34. jon berildi: barhayot qilindi

35. jon bermaslik: taslim bo‘lmaslik, o‘zini yengilgan deb hisoblamaslik

36. jon bermoq: -

37. jon bo‘g‘izga kelmoq: -

38. jon bor: asosga ega, zamirida haqiqat bor, bejiz emas

39. jon boricha: -

40. jon chekmoq: astoydil, jonini jabborga berib ishlamoq, harakat qilmoq.

41. jon chiqdi : -

42. jon chiqib keta yozmoq: -

43. jon chiqmoq: -

44. jon chiqmoq: -

45. jon deb: mamnuniyat bilan

46. jon dedi: xursand bo‘ldi

47. jon demoq: -

48. jon demoq: -

49. jon fido qilmoq: -

50. jon halak: -

51. jon halqumga kelmoq: -

52. jon halqumga tiqilmoq: -

53. jon halqumga yetmoq: -

54. jon hiqildoqqa kelmoq: -

55. jon holatda: qo‘rqqani holda va shiddat bilan

56. jon hovuchlab: -

57. jon ichinda: -

58. jon- joniga tegdi: o‘ta darajada bezor qildi

59. jon kirdi: 1)tetiklashdi, jonlandi 2)hayotga qaytdi, tirildi

60. jon kirdi: yayradi, rohatlandi

61. jon kirgizmoq: -

62. jon kiritmoq: -

63. jon kirmoq: -

64. jon kirmoq: -

65. jon koshki: -

66. jon koshki edi: xursand bo‘lar edim-a!

67. jon koshkiydi: -

68. jon koyimoq: -

69. jon koyitmoq: -

70. jon kuydirmoq: -

71. jon kuydirmoq: -

72. jon kuymoq: -

73. jon olg‘uchi: -

74. jon olib, jon berdi: o‘z jonini ham ayamasdan og‘ir va mashaqqatli kurash olib bordi

75. jon olib, jon bermoq: -

76. jon olmoq: -

77. jon oluvchi: 1)o‘ldiruvchi 2)ruhan juda qattiq ezib yuboruvchi

78. jon omon qolmoq: -

79. jon qulog‘i bilan: -

80. jon saqlamoq : -

81. jon talashmoq: -

82. jon talvasasida: -

83. jon talvasasiga tushmoq: -

84. jon tark etmoq: -

85. jon tarkin urmoq: -

86. jon taslim qilmoq: jon bermoq. joni uzilmoq; o‘lmoq.

87. jon teriga tushmoq: 1.qattiq tirishmoq, bor kuchini sarflamoq. Jon teriga tushib ishlamoq; 2.qattiq azoblanmoq, azobning, og‘riqning zo‘rligidan majolsizlanmoq, holdan toymoq.

88. jon tikdi: butun kuch va imkoniyati, hatto hayotini bag‘ishladi

89. jon tikmoq: -

90. jon tomoqqa kelmoq: -

91. jona kelmoq: -

92. jonda jon qolmaslik: -

93. jondan aziz ko‘rmoq: -

94. jondan bezor bo‘lmoq: -

95. jondan bezor qilmoq: -

96. jondan kechmoq: -

97. jondan o‘tib ketmoq: -

98. jondan o‘tmoq: -

99. jondan ortiq ko‘rmoq: -

100. jondan to‘ydirmoq: -

101. jondan to‘ymoq: -

102. jondan umidni uzmoq: -

103. jondin ketmaslik: -

104. jong‘a darmon bermoq: -

105. jonga ora kirmoq: -

106. jonga oro kirmoq: -

107. jonga tegmoq: -

108. joni achimoq: -

109. joni achimoq: -

110. joni achiydi: 1)ayab kuyindi 2)achinib kuyindi

111. joni bo‘g‘ziga keldi: 1) o‘lar holatga yetdi 2) chidami tugab, yashashdan ham bezor bo‘lib ketdi

112. joni bo‘g‘ziga kelmoq: -

113. joni bor: hali tirik

114. joni boricha: -

115. joni burnuna kelmoq: -

116. joni chiqdi : -

117. joni chiqdi I: o‘ldi, so‘nggi marta nafas chiqardi

118. joni chiqdi II: nihoyatda qattiq g‘azablandi, darg‘azab bo‘ldi

119. joni chiqdi III: nihoyatda qattiq qo‘rqdi

120. joni chiqib keta yozmoq: -

121. joni chiqmoq: -

122. joni halak: -

123. joni halqumiga keldi: 1) o‘lar holatga yetdi 2) chidami tugab, yashashdan ham bezor bo‘lib ketdi 3) nihoyatda qattiq qo‘rqdi

124. joni halqumiga kelmoq: -

125. joni halqumiga kelmoq: -

126. joni halqumiga tiqilmoq: -

127. joni halqumiga yetmoq: -

128. joni hilqildog‘ga keldi: 1) o‘lar holatga yetdi 2) chidami tugab, yashashdan ham bezor bo‘lib ketdi 3) nihoyatda qattiq qo‘rqdi

129. joni hiqildog‘iga kelmoq: -

130. joni holiga qo‘ymaslik: 1)tinchlik bermaslik 2)xohishiga zid holda majbur qilish

131. joni kirmoq: -

132. joni koyimoq: -

133. joni kuydi: ruhan kuchli bezovtalangani holda g‘amxo‘r bo‘ldi

134. joni kuymoq: -

135. joni omon qolmoq: -

136. joni tomog‘iga keldi: 1) o‘lar holatga yetdi 2) chidami tugab, yashashdan ham bezor bo‘lib ketdi

137. joni tomog‘iga kelmoq: -

138. joni uzildi: o‘ldi, so‘nggi marta nafas chiqardi

139. joni uzilmoq: -

140. joni uzilmoq: -

141. jonida jon qolmaslik: -

142. jonidan aziz ko‘rmoq: -

143. jonidan bezor bo‘ldi: ortiq toqat qilolmasligi tufayli o‘limiga ham rozi bo‘ldi

144. jonidan bezor bo‘lmoq: -

145. jonidan bezor qilmoq: -

146. jonidan kechmoq: -

147. jonidan o‘tib ketmoq: -

148. jonidan o‘tmoq: -

149. jonidan ortiq ko‘rmoq: -

150. jonidan to‘ydi: 1)yashashni istamadi 2)ortiq toqat qilolmasligi tufayli o‘limiga ham rozi bo‘ldi

151. jonidan to‘ydirmoq : -

152. jonidan to‘ymoq: -

153. jonidan umidini uzdi: o‘lishga iqror bo‘ldi

154. jonidan umidini uzmoq: -

155. joniga aro kirdi: 1)bir o‘limdan qutqarib qoldi 2)og‘ir ahvoldan qutqardi

156. joniga oro kirdi: 1)bir o‘limdan qutqarib qoldi 2)og‘ir ahvoldan qutqardi

157. joniga oro kirmoq: -

158. joniga tegdi: 1)bezor qildi 2)bezor bo‘lib zerikdi

159. joniga tegmoq: -

160. joni-holga qo‘ymaslik: -

161. joni-holiga qo‘ymaslik: -

162. jonim tasadduq: Jonim sadaqa, qurbon bo‘lay, jonim fido bo‘lsin.

163. jonima asar etmoq: -

164. jonimni qoqay: -

165. jonin bermoq: -

166. joning fido qilmoq: -

167. jonini kirgizmoq: -

168. jonini asramoq: -

169. jonini berdi: har qanday og‘ir shartni, talabni bajarishga tayyor bo‘ldi

170. jonini bermoq: -

171. jonini chiqardi: nihoyatda qattiq g‘azablandi, darg‘azab bo‘ldi

172. jonini chiqarmoq: -

173. jonini dorilbaqoga jo‘natmoq: -

174. jonini fido qildi: o‘zini qurbon qilishga ham tayyor bo‘ldi

175. jonini fido qilmoq: -

176. jonini halqumiga keltirmoq: -

177. jonini ham ayamadi: 1) biror maqsad yo‘lida o‘lishga ham tayyor bo‘ldi 2) bisotida bor hamma narsasini berishga tayyor bo‘ldi

178. jonini ham ayamaslik: -

179. jonini hovuchlab: biror falokatning voqe bo‘lishidan benihoya qo‘rqqan holda

180. jonini hovuchlamoq: -

181. jonini jabborga berdi: bor kuchini safarbar qildi

182. jonini jabborga bermoq: -

183. jonini jabborga bermoq: -

184. jonini jahannamga yo‘llamoq: -

185. jonini jahannamga yubormoq: -

186. jonini jannatga yubormoq: -

187. jonini kaftiga olib: biror falokatning voqe bo‘lishidan benihoya qo‘rqqan holda

188. jonini kaftiga olmoq: -

189. jonini kirgizmoq: -

190. jonini koyitmoq: -

191. jonini kuydirib: mashaqqatni o‘z oldiga olgan holda, tirishib

192. jonini kuydirmoq: -

193. jonini oldi: 1)o‘ldirdi 2)ruhan juda qattiq ezib yubordi 3) jismonan juda qattiq ezib yubordi

194. jonini olmoq: -

195. jonini parvona qilmoq: -

196. jonini qo‘yarga joy topolmaslik: -

197. jonini saqlamoq: -

198. jonini tikdi: butun kuch va imkoniyati, hatto hayotini bag‘ishladi

199. jonini tikmoq: -

200. jonini tortiq qilmoq: -

201. jonining boricha: kuch -quvvati yetganicha, tirishib

202. jon-jon demoq: -

203. jon-jon demoq: -

204. jon-jondan o‘tib ketmoq: -

205. jon-jonga singib ketmoq : -

206. jon-jonidan o‘tib ketdi: 1)jismonan va alamli ta’sir qildi, qaqshatdi

207. jon-jonidan o‘tib ketdi: 1) jismiga chuqur ta’sir qildi 2) ruhiga chuqur ta’sir qildi

208. jon-jonidan o‘tib ketmoq: -

209. jon-joniga singib ketmoq: -

210. jonjoniga, qon-qonga singib ketmoq: -

211. jonjoniga, qon-qoniga singib ketmoq: -

212. jonlari burnina yetmoq: -

213. jonni kirgizmoq: -

214. jonni asramoq: -

215. jonni bermoq: -

216. jonni chiqarmoq: -

217. jonni dorilbaqoga jo‘natmoq: -

218. jonni fido qilmoq: -

219. jonni halqumga keltirmoq: -

220. jonni ham ayamaslik: -

221. jonni hovuchlamoq: -

222. jonni jabborga bermoq: -

223. jonni jabborga bermoq: -

224. jonni jahannamga yubormoq: -

225. jonni jannatga yubormoq: -

226. jonni kaftga olmoq: -

227. jonni kirgizmoq: -

228. jonni koyitmoq: -

229. jonni kuydirmoq: -

230. jonni olmoq: -

231. jonni parvona qilmoq: -

232. jonni qo‘yarga joy topolmaslik: -

233. jonni saqlamoq: -

234. jonni tikmoq: -

235. jonni xatarg‘a qo‘ymoq: -

236. jonning boricha: -

237. jon-pon chiqa yozmoq: -

238. jon-pon chiqib ketmoq: -

239. jon-pon chiqib ketmoq: -

240. jon-poni chiqa yozmoq: -

241. jon-poni chiqib ketdi: nihoyatda qattiq qo‘rqdi

242. jon-poni chiqib ketmoq: -

243. jon-poni chiqib ketmoq: -

244. jon-poni chiqib ketmoq : -

245. jonponini chiqarib yubormoq: -

246. jon-ponini chiqarib yubormoq : -

247. jonponni chiqarib yubormoq: -

248. jon-ponni chiqarib yubormoq : -

249. jon-u holiga qo‘ymaydi: tinchlik bermaydi

250. jon-u ko‘ngulni olmoq: -

251. ming jonim o‘lsa, senga tortiq: -

252. o‘lmagan jon: -

253. o‘lmagan joni: -

254. pichingida ham jon bor: pichingida ham jon bor

255. tanimda jon borincha: -

256. tirik jon: Yashab turgan inson haqida, unga nisbatan qo‘llanadi

1. Badbashara – xunuk – chiroyli – ko‘rkam – suluv –lobar –xushro‘y -go‘zal – ofatijon
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(salbiy- ijobiylik belgisining ortiq-kamligiga ko‘ra)

2. Jonlanish – rivojlanish – uyg‘onish
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(tushuncha belgisini keng ifodalashiga ko‘ra)

3. Kuchsiz – kamquvvat – zaif – nimjon – ojiz notavon
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli darajada ifodalashiga ko‘ra)

4. Oriq – qiltiriq – dirdov – ramaqijon
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining oz-ko‘pligiga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.